Historia. Jesienne walki o Gołdap

Propagandowa wojna

Przekroczenie granicy niemiecko-radzieckiej  i wejście Armii Czerwonej do Prus Wschodnich było dla Rosjan wielką okazją do propagandowych wystąpień. Przegrywający wojnę Niemcy, potrzebowali spektakularnych zwycięstw by móc wykorzystać je w swoich materiałach propagandowych. Z tego względu nie szczędząc sił i ofiar podjęto m.in. próbę odbicia Gołdapi. Walka trwała nie tylko na froncie, ale również i w oficjalnych komunikatach.

Z komunikatów „Sowieckiego Informbiuro” zamieszczanych w gazetach Izwiestja i Krasnaja Zwiezda z przełomu października i listopada 1944 roku dowiadujemy się o sukcesach Armii Czerwonej, zaś z raportów informacyjnych Wehrmachtu o sukcesach Niemców.

Kursywą oznaczone zostały komunikaty radzieckie a pismem prostym niemieckie. Komunikaty Wehrmachtu cytowane są za książką Kurta Dieckerta i Horsta Grossmana „Bój o Prusy Wschodnie”.

16 października 1944: Rosyjskie natarcie na pozycje 4. Armii. Pod koniec października zdołano zatrzymać natarcie na linii Gołdap — Pęciszewo — Schlossberg — rz. Szeszupa [Ostfluss]. Dochodzi do licznych aktów okrucieństwa, m.in. w Nemmersdorfie.

16 października 1944: Nalot naszego lotnictwa na węzeł kolejowy w Gołdapi (Prusy Wschodnie)

W nocy 18 października nasze lotnictwo dalekiego zasięgu dokonało nalotu na węzeł kolejowy w Gołdapi (w Prusach Wschodnich). W czasie nalotu na węźle kolejowym znajdowała się wielka ilość niemieckich wojskowych eszelonów. W rezultacie bombardowania powstały pożary, szczególnie duże w południowo-zachodniej części węzła. Płonęły wagony, platformy i cysterny z paliwem.

Bardzo silny wybuch, nasi piloci zauważyli w północno-wschodniej części węzła. (IZV_1944_10_19_n249)

23 października 1944: „Między Suwałkami, a Gołdapią bolszewicy wdarli się głęboko za linię frontu. Po ciężkich walkach ulicznych miasto Gołdap znalazło się w rękach nieprzyjaciela. Na południe od Gumbinnen nasi grenadierzy przerwali szlaki zaopatrzeniowe na tyłach atakujących Sowietów. Próby przełamania frontu przez bolszewików po obu stronach Ebenrode zakończyły się ich krwawą porażką… Podczas trwającej siedem dni bitwy w rejonie walk zniszczono lub zdobyto 616 nieprzyjacielskich czołgów. Ataki bolszewików na przyczółek Kłajpedy nie powiodły się”.

24 października 1944: Armia Czerwona weszła do Prus Wschodnich i zajęła pierwsze niemieckie miasta. Wojska 3-go Białoruskiego Frontu pod dowództwem generała armii Czerniachowskiego, przechodząc w natarcie przerwały obronę Niemców, wtargnąwszy na ziemie Prus Wschodnich i zajęły na ich terytorium ponad 400 osad (zasiedlonych miejsc). Wśród nich miasta Schirwindt, Eydtkau, Stallupönen i Goldap będące silnymi punktami oporu wrogiej obrony.

Nastał dzień, na który tak czekali nasi żołnierze. O nim marzyli wojownicy walcząc pod Stalingradem, o nim nieustannie myśleli gdy szli przez zniszczone przez Niemców miasta i wsie i gnali wroga wciąż dalej i dalej na zachód. Cała nasza armia pielęgnowała myśl o tym dniu który winien był nastąpić i nastąpił.

Wojna weszła w niemieckie miasta i wsie. Teraz niemiecka armia jest zmuszona do walki w swoim domu, na tej powierzchni, którą hitlerowcy nazwali „wewnętrzną niemiecką twierdzą”. Wrota Niemiec wyważone, linie obrony Niemiec na jej granicach zostały przerwane na szerokim froncie. (…)

Przerwawszy silną obronę Niemców wzdłuż granicy Prus Wschodnich nasze wojska dotarły do drugiego pasa obrony składającego się z kilku linii oporu, licznych dwu-, trzy- i sześciostrzelnicowych żelazobetonowych bunkrów, szerokich pól minowych i zasieków pod napięciem. Radzieckie wojska przerwały i drugą linie niemieckich umocnień. Odbijając kontrataki przeciwnika, nasi czołgiści i piechurzy uporczywie podążali naprzód i zdobyli niemieckie miasto Sztalluponen. Druga część naszych wojsk przeprawiła się przez rzekę Rominte i oczyściwszy z hitlerowców leśny kompleks zawładnęli miastem Goldap.

W innym rejonie nasi żołnierze wybili Niemców z punktu oporu Filipów, obeszli z północy suwalski rejon umocnień i w rezultacie zaciętych walk zajęli Suwałki. (IZV_1944_10_24_n253)

24 października 1944: „Trwa zaciekła bitwa w nadgranicznym rejonie Prus Wschodnich, przy czym szczególnie skuteczne jest działanie naszych samolotów szturmowych… Także pod Gołdapią i na południe od Gumbinnen, w wyniku naszych kontrataków bolszewicy zostali odrzuceni”

29 października 1944: „Ataki dużych sił bolszewików są powstrzymywane tylko na południowy wschód od Gumbinnen”.

31 października 1944: W Prusach Wschodnich na południe od miasta Gołdap niemiecka piechota i czołgi atakowały nasze pozycje. Radzieccy żołnierze dopuścili Niemców na bliską odległość i otworzyli ogień ciężkiej artylerii, broni i karabinów maszynowych. Nieprzyjaciel poniósł ciężkie straty i pośpiesznie wycofał się. Wkrótce Niemcy ponownie podjęli atak, ale zostali odparci. Na polu walki zostało kilka setek trupów wroga. Spalono i rozbito 14 czołgów, dział samobieżnych i 6 pojazdów opancerzonych. (KZ_1944_10_31_n259)

3 listopada 1944: W Prusach Wschodnich na południe od miasta Gołdap batalion piechoty przeciwnika wspierany czołgami przeprowadził bojowe rozpoznanie.  Radzieccy żołnierze otworzyli do wroga ogień z wszelakiej broni. Niemcy wycofali się nie osiągnąwszy naszych pozycji Na polu walki zostało ponad 200 trupów wrogów i 4 spalone czołgi. (IZV_1944_11_3_n262)

W tym samym numerze w artykule U lotników „Normandii”, Francuz, major Delfina (?) wspomina ataki lotnicze m.in. na Gołdap.

4 listopada 1944: „W Prusach Wschodnich, mimo zaciętego oporu sowieckiego, nasz atak pod Gołdapią przyniósł sukcesy”.

4 listopada 1944:  W Prusach Wschodnich w rejonie miasta Goldap, znaczne siły piechoty i czołgów przeciwnika atakowały nasze pozycje.

Uderzywszy jednocześnie z północy i południa Niemcy mieli nadzieję wziąć wojska radzieckie z zaskoczenia i chwycić je w kleszcze. Zawiązały się zaciekłe boje.  Nasi piechurzy i artylerzyści przywitali hitlerowców ogniem z wszelkiego rodzaju broni i zmusili ich do wycofania się. Wkrótce przeciwnik wznowił ataki.  W jednej odcinku grupa niemieckich czołgów i piechoty przeniknęła w pozycje wojsk radzieckich. Potężnym ogniem artylerii i gwardyjskich moździerzy wraża grupa została całkowicie zniszczona. Na polu walki zostało dużo hitlerowskich trupów, dziesiątki spalonych i rozbitych niemieckich czołgów. Na drugim odcinku niemieckie czołgi i grenadierzy zbliżyli się do naszych pozycji.

Bateria gwardyjskiej artylerii oficera Burda otworzyła ogień i spaliła trzy czołgi wroga.  Niemieccy grenadierzy ostrzelani pociskami odłamkowymi ponieśli ciężkie straty. (IZV_1944_11_04_n263)

5 listopada 1944: „Pod Gołdapią, dzięki przeprowadzonym z rozmachem kontratakom, wyparto bolszewików ze stanowisk i udało się odciąć siły nieprzyjaciela w mieście. Nie powiodły się podejmowane przez nieprzyjaciela próby wyjścia z okrążenia i odciążające ataki ze wschodu”.

5 listopada 1944: W Prusach Wschodnich, w rejonie miasta Gołdap, wróg rano wznowił atak. Na północ od miasta Gołdap niemieckie czołgi i piechota podjęli kilkanaście ataków, lecz żaden z nich nie był udany. Wojska radzieckie zadały wrogowi wielkie szkody i zmusiły go do wycofania się na pierwotne pozycje.

Na południe od miasta Gołdap nasze wojska toczyły zawzięte walki z dużymi siłami wroga. Wczesnym rankiem Niemcy zdołali wyprzeć nasze przednie jednostki. W godzinach popołudniowych, sowiecka piechota zadała ciężkie uderzenia flankujące. Nasi żołnierze nie tylko odparli Niemców, ale również poprawili swoją pozycję.

W ciągu dwóch dni walk na tym odcinku przeciwnik poniósł ciężkie straty w ludziach i sprzęcie. (IZV_1944_11_05_n264).

6 listopada 1944: „Miasto Gołdap w Prusach Wschodnich zostało wyzwolone z rąk bolszewików. W ciągu trzydniowych zaciekłych walk okrążone w nim pułki sowieckie zostały w dużej części zniszczone, a ich resztki wzięte do niewoli. W nasze ręce wpadło 59 czołgów i dział szturmowych, 134 działa różnego rodzaju i niezliczona ilość ciężkiej i lekkiej broni”

7 listopada 1944: W Prusach Wschodnich, w pobliżu miasta Gołdapi, przeciwnik w ostatnich dniach poniósł ciężkie  straty i znacznie osłabił swoją aktywność.  W ciągu ostatnich dni, wojska radzieckie odparły kilka ataków piechoty wroga, wspieranych przez niewielką liczbę czołgów i samobieżnych dział. Zlikwidowano 400 niemieckich żołnierzy i oficerów. Zniszczono i spalono 5 czołgów i dział samobieżnych wroga. (IZV_1944_11_07_n265).

Na tym kończą się relacje dotyczące Gołdapi. Uwaga niemieckich i radzieckich propagandystów, skierowana została na inne pola walk. Zarówno według jednej, jak i drugiej strony walki zakończyły się sukcesem.

Czytając te komunikaty, trudno oprzeć się refleksji zawsze aktualnej, że gdybyśmy mieli pisać historię wyłącznie w oparciu o przekazy medialne okazałoby się, że jest ona zaledwie echem rzeczywistości.

Remigiusz Karpiński

Część zdjęć pochodzi z czasopisma Kreisgemeinschaft Gołdap „Heimatbrücke”.