Catharinenhof (Katharinenhof), Kreis Goldap, Zawiszyn, powiat gołdapski, gmina Dubeninki. Zawiszyn znajduje się w północno-wschodniej części województwa warmińsko-mazurskiego zaledwie 1 km na północny zachód od dawnej granicy między Niemcami a Polską.
Po 1945 roku miejscowość nazywała się Jagiellonów; osada popegeerowska, w południowo zachodniej części gminy Dubeninki, na prawo od drogi Gołdap – Dubeninki. W miejscowości zachował się dwór murowany z początku XIX wieku. W XIX wieku był to majątek wchodzący w skład dóbr Rogajny.
W 1878 roku właścicielem majątku o powierzchni 577 hektarów był Bernhard Dannenberg.
W 1906 roku właścicielem majątku o powierzchni 317,4 ha w tym 1,25 ha pod wodą był Erich Steputat. W majątku hodowano konie i świnie.
W 1921 roku właścicielem majątku był G. Methner. Jego majątek posiadał 135 hektarów, hodował on 24 konie,49 sztuk bydła, 30 owiec, 25 świń. Ponadto posiadał cegielnię (Cegielnię projektował architekt: Fritz Schopohl z Berlina. Cegielnia została zbudowana w latach 1913/1914.) w której produkowano 3 miliony sztuk cegieł rocznie.
W 1932 roku właścicielem majątku był Robert Richter z Gołdapi, a zarządcą Brachvogel. Jego majątek liczył 116 hektarów w tyn 1 ha pod wodą. W majątku hodowano 12 koni, 58 sztuk bydła w tym 20 krów, 28 świń. Ponadto posiadał cegielnię i kopalnię żwiru.
Cegielnię projektował architekt: Fritz Schopohl z Berlina
Rzut cegielni w Zawiszynie
Po wojnie w Zawiszynie najpierw był majątek PNZ (116 ha), całkiem zdewastowany, w 1946 uznany za martwy; od 1949 roku PGR w zespole Bronisze. W 1950 roku była cegielnia.
Dwór (Dwór w dokumentach został wymieniony w 1818 roku) w Zawiszynie po przeprowadzonym remoncie w 2000 roku.
W 1895 roku w Zawiszynie było 6 budynków mieszkalnych i mieszkało 95 mieszkańców. W 1910 roku było 96 osób. W 2006 roku wieś liczyła 70 mieszkańców.
W dniu 30 września 1928 doszło do fuzji (Landgemeinde) gmina wiejskiej Rogajny, Gutsbezirke Catharinenhof i Gutsbezirke Rogainen i utworzonon nową gminę Rogajny [Administracja lokalna opierała się na dawnych, tradycyjnych w państwie niemieckim gminach jednostkowych. Każda większa wieś stanowiła oddzielną gminę z własnymi władzami. W końcu XIX wieku w całym państwie niemieckim funkcjonowały różne systemy samorządu gminnego, jako że Cesarstwo Niemieckie składało się z obszarów o różnej tradycji i historii. Sprawę ustroju samorządu gminnego kompleksowo rozwiązała ustawa z 3 lipca 1891 roku obowiązującą we wszystkich wschodnich prowincjach niemieckich. Ustawa ta porządkowała sprawy samorządu wiejskiego, ale nie wnosiła wielu zmian w ustroju wiejskim. Gminę, jako jednostkę samorządu i korporację prawa publicznego tworzyła pojedyncza wieś, bez względu na obszar.
Poza obszarem gminy tak rozumianej pozostawał obszar dworski – „gmina dworska”. Jej właściciel sprawował administrację na własny koszt i bez udziału mieszkańców obszaru dworskiego. Mieszkańcy gminy samorządowej dzielili się na dwie kategorie: przynależnych do gminy i członków gminy. Pierwsza kategoria odnosiła się do stałych mieszkańców gminy, którzy ponosili koszty jej funkcjonowania, ale też byli uprawnieni do korzystania z instytucji gminnych. Członkostwo gminy natomiast wynikało z pewnego statusu majątkowego. Musieli to być posiadacze nieruchomości, za którą płacili podatek gruntowy lub od budynku (minimum 3 marki rocznie) lub płacili podatek osobisty w wysokości co najmniej czterech marek rocznie. Mogli również wykazać, że posiadają przynajmniej 660 marek dochodu rocznego. Tylko członkowie gminy mieli czynne i bierne prawo wyborcze w danej gminie. Dodatkowo opłacający wyższe podatki mogli mieć po kilka głosów (głosy pluralne), aż do czterech (na przykład właściciel gruntu o obszarze od 20 do 50 mórg miał 2 głosy). W małych gminach, gdzie liczba członków gminy nie przekraczała 40, wszyscy członkowie gminy stanowili zgromadzenie gminne – organ uchwałodawczy i kontrolujący. Zastrzegano jednak, aby w zgromadzeniu przynajmniej 2/3 stanowili właściciele nieruchomości. Zgromadzenie wybierało sołtysa oraz dwóch ławników, jego pomocników. Był to organ wykonawczy gminy wiejskiej.W większych gminach (ponad 40 członków) obligatoryjnie powoływano radę gminną (Gemeindevertretung). W przypadku, gdy wybierano radę gminną, dokonywano tego poprzez kurialny system wyborczy.
Wyborcy dzielili się na trzy kurie według sumy płaconych podatków. Każda kuria wybierała trzecią część rady. Kadencja trwała lat sześć, co roku ustępowała 1/3 rady i wybierano w ich miejsce następne osoby. W większych gminach także wybierano sołtysów i ławników, jako organ wykonawczy (Gemeindevorsteher). Kadencja trwała sześć lat. W większych gminach nawet mogła trwać 12 lat. Sołtys był zawodowym urzędnikiem i nie musiał być mieszkańcem gminy. Wybór sołtysa i ławników musiał być zatwierdzony przez starostę powiatowego (landrata). Uprawnienia gmin wiejskich obejmowały sprawy własne i poruczone. Sprawy własne gminy mieściły się w pojęciu „samorządnego administrowania swoimi sprawami”. Za sprawy poruczone (zlecone) odpowiadał tylko sołtys. Do spraw poruczonych należały na przykład kwestie policyjne. Do wypełniania tych zadań powoływano okręgi urzędowe złożone z kilku gmin i obszarów dworskich. W takim okręgu za sprawy policyjne odpowiadał specjalnie wyznaczony urzędnik powoływany przez nadprezydenta (przewodniczącego prowincji). Nad działalnością samorządu czuwał wydział powiatowy i starosta. Wydziały powiatowe zatwierdzały ważniejsze uchwały organów gminy (na przykład w kwestiach majątkowych). Miały też prawo oceniać akty gminne, co do ich legalności i celowości. Podobne uprawnienia posiadał starosta.Od 1911 roku gminy wiejskie miały prawo łączyć się ze sobą oraz obszarami dworskimi i miastami w związki celowe o charakterze publicznoprawnym. Dzięki temu gminy mogły realizować większe inwestycje (drogi, szkoły itp.). Powyższe rozwiązania prawne funkcjonowały aż do początku 1945 roku. Każda wieś stanowiła oddzielną gminę wiejską.].
Zatem Catharinenhof (Zawiszyn) porzucił swoją niezależność.
Naczelnikami Urzędu Gminy w Rogajnach byli:
– 18. 3. 1874: ziemianin Dannenberg z Rogajn 6 lat,
-. , ?:?,
– 11. 12. 1915: ziemianin Grunewald z Kociołka do 6 lat,
– 14 8. 1920: Landjäger Karlisch w Dubeningken
– 16. 6. 1922: ziemianin Methner z Catharinenhof (Zawiszyna),
– 19. 5. 1925: nauczyciel Stannat z Kociołka,
– 23 6. 1928 kupiec Otto Broßeit w Warlin,
– 30 5. 1930 kupiec Otto Broßeit z (Pluszkiejm) Plautzkehmen,
– 7. 7. 1933: rolnik Hugo Kunze z Rogajn.
Jan Modzalewski
Bardzo ciekawy artykuł. Już od dawna szukałem informacji na temat Zawiszyna. Szkoda , że w artykule nie ma planu lokalizacji cegielni. Szkoda też , że nic nie wspomniano na temat obydwu bocznic, a na starych mapach wyglądają imponująco.
Wiem, że pałac w Zawiszynie należy do osoby prywatnej. Ciekawe czy można go bliżej pooglądać w ramach zwiedzania. Bardzo piękny obiekt, godny podziwu.
P. S. Chciałabym tam być. ☺