Szanowna Redakcjo

Za Waszym pośrednictwem pragnę przedstawić historię miejscowości Galwiecie oraz garść informacji o rodzinie Wierzbickich, która władała Galwieciami i nie tylko.
Gehlweiden, Kreis Goldap, Galwiecie (po 1945 roku Duża Wieś), powiat gołdapski, gmina Gołdap.

Wieś leży pomiędzy Jeziorem Ostrówek, a Jeziorem Rakówek, przy drodze Gołdap – Żytkiejmy – Wiżajny. Nazwa pochodzi z litewskiego galas (koniec) vieta (miejsce, miejscowość) i może oznaczać miejsce, gdzie się cos kończy.

Galwiecie powstały w 1531 r. jako majątek ziemski na 20 włókach, które otrzymał pisarz starostwa Hans Braun. Stare nazwy miejscowości: Geylwetten – znaleziono pisownię po 1583 roku, Gailwetzschen – znaleziono pisownię po 1596 roku.

Od końca XVI wieku dobra przechodziły z rąk do rąk (poprzez nadania, kupno, podziały) i tak mieli je między innymi: Maurycy Stolzner (od 1585 r.), kamerdyner księcia Jana Zygmunta (do 1612), Reinhard von Halle, Friedrich von Donhoff (zm. 1650), Christian von der Diehle (zm. 1665), Bogisław (Bogusław?) von Stauffenberg, a następnie poszły pod młotek (licytacja).

Otto Julius Bernhard von Corvin-Wiersbitzki (ur. 12 października 1812 r. w Gumbinie, zmarł 01 lub 02 marca 1886 r. W 1839 roku Corvin poślubił we Frankfurcie Helenę, córkę kupca Franza Bernharda Peregrin Cardini. Nie mieli dzieci.) w swojej książce „A Life Of Adventure, Colonel Corvin, wydanej w 1871 roku w Londynie” napisał ”Pod koniec XVII wieku mój pradziadek wyjechał z Polski, przypuszczam, ze względu na jego religię, bo był protestantem, a Krasińscy byli katolikami. On był ścigany i osiadł we Wschodnich Prussach. Około trzydziestego roku nabył majątek rycerski i zbudował „zamek” w Gehlweiden, w pobliżu jeziora, kilka mil od Goldapp.(…) Majątek pradziadka wynosił blisko 20 mil kwadratowych (około 5179,98 ha)”. Rodzina Wierzbickich (niemiecka pisownia nazwiska Wiersbitzki i Wiersbitzky) oprócz majątku w Galwieciach koło Gołdapi posiadała majątki w Dorszach i Wilkasach. Pradziadkiem Otta był Daniel von Corvin Wiersbitzki [Daniel urodził się 18 sierpnia 1682 roku w Niedzwetzken Kreis Oletzko wcześniej Gutes Netzwodken koło Olecka. Był tam majątek), zmarł 18 maja 1766 w Gehlweiden. Był synem Jana (Jan urodzony w 1642 roku, zmarł w 1714 roku. Po śmierci ojca zabrał go do swoich dóbr w Białej Oleckiej przyjaciel ojca, polski generał Daenhoff. Mając 19 lat porzucił służbę w Polsce i zaciągnął się, bez wiedzy Daenhoffa, do książęcego regimentu jako wachmistrz. Przyjął wyznanie ewangelickie, zmienił nazwisko z Wierzbicky na Wiersbitzky i uczestniczył w różnych kampaniach wojennych, prowadzonych przez elektora pruskiego. Elektor polecił, ażeby porucznik Wierzbicki ze swymi dragonami patrolował granicę polsko-pruską, przechodząc też na stronę polską, i wszelkie wiadomości zasłyszane ze zwiadu przekazywał do generała majora von Arnima. Wierzbicki był doskonałym kandydatem do zbierania informacji po stronie polskiej, gdyż miał tam wielu znajomych w wojsku polskim i litewskim w Warszawie i Grodnie. Za swoje zasługi i długoletnią pracę został porucznik oleckich dragonów nagrodzony przez króla pruskiego majątkiem w Niedźwiedzkich. Kiedy Fryderyk Wilhelm – późniejszy król pruski – zorganizował na przełomie XVII i XVIII wieku oddziały milicji krajowej, jeden z tych oddziałów powstał też w Olecku w sile 143 ludzi. Dowódcą tego oddziału był kapitan Wiersbitzki. Ten renegat polski i pruski szpieg dożył sędziwej starości. Nie zaszkodziła mu ani zaraza dżumy w 1710 roku, ani pożar majątku.), którego ojcem był Mikołaj Wierzbicki zmarły w 1657 roku w Lublinie, zginął w bitwie ze Szwedami, syn Piotra zmarłego w 1621 roku.) i Anny von Wiersbitzki z domu Grabowska], który ożenił się z baronową Sophie Juliane Krahne (zmarła 7 maja 1728 roku)], i miał dwóch synów (jednego z Sophie Juliane Krahne – Georga Ludwiga von Wiersbitzkiego, drugiego z Kathariną Dorotheą von Rautter, z którą ożenił się 28 lipca 1733roku). Daniel Wierzbicki odziedziczył majątek w Niedżwieckich i sprzedał go po pewnym czasie, nabywając inny w Lakielach koło Kowal Oleckich (Lakelien/ Schönhoffstädt – 1803 rok) w parafii Szarejki (Kirche in Schareyken), Kreis Oletzko. Majątek w Galwieciach Wierzbicki (Daniel) nabył 16 kwietnia 1726 roku.

Dziadkiem Otto Juliusa Bernharda von Corvin-Wiersbitzkiego był Georg Ludwig von Wiersbitzki (ur. kwiecień 1717 – 9 marzec 1778 w Kyritz.) syn Daniela, dziedziczny pan na Dorszach i Wilkasach, który ożenił się (22 września 1750 roku) z Juliane Sophie Dorothea von Grävenitz (ur. 26 marca1729 – zm.20 sierpień 1811) i miał z nią (jak podał Otto w swojej książce) 24 (dwadzieścia cztery ???) dzieci (Leopold von Zedlitz-Neukirch: Neues preussisches Adelslexicon, wydanie Leipzig 1837, str. 334 – podaje, że Georg Ludwig von Wiersbitzki miał wiele dzieci, dziewięciu synów i cztery córki), w tym ojca Otta – Heinricha von Wiersbitzki (1766-1823), który ożenił się z Ehefrau Catharina Wilhelmine Sophie Mandel (1786-1851). Georg Ludwig von Wiersbitzki w 1769 roku awansował na generałmajora, był dowódcą reginentu kirasjerów.

Panem na Galwieciach był Johann Friedrich von Corvin-Wierbitzky emerytowany kapitan i ojciec Heinricha Friedricha Ernsta von Corvin-Wierbitzky.

Heinrich Friedrich Ernst von Corvin-Wierbitzky Urodził się 1 lutego 1758 roku w Galwieciach (Gehlweiden, Kreis Gołdap). W dniu 20 maja 1804 roku awansowany do stopnia podpułkownika. W dniu 1 grudnia 1813 roku odszedł na emeryturę (w stopniu generała) z pensją 900 talarów rocznie. Zmarł 17 kwietnia 1823 roku w Galwieciach (Gehlweiden).

Otto Julius Bernhard von Corvin-Wiersbitzki napisał: Mój najstarszy brat (Edward) nie był obecny przy śmierci mojego ojca, ale był z wujkiem (stryjem) generałem w Gehlweiden. Osiem dni po śmierci mojego ojca (z tego wynika, że ojciec Otta ­– Heinrich von Wiersbitzki zmarł 9 kwietnia 1823 roku), po południu generał powiedział do mego brata, że nie czuje się dobrze i poprosił go, aby przyprowadził lekarza, który mieszkał w domu stryja. Kiedy brat wrócił z lekarzem, wujek (stryj) już nie żył. Generał prowadził bardzo duży majątek.

W 1828 roku dobra od Wierzbickich nabył za 39650 talarów Węgorzewski Zakład Kredytowy Ziemski, który sprzedał je H. von Hornowi. W 1837 roku właścicielem dóbr w Galwieciach, Rakówku, Ostrówku, Czarnowie (Czarnkowken), Markowken, Dużych i Małych Jodupiach był baron Georg Leopold Wilhelm von Horn (Niemcy podali, że w 19 wieku majątek przeszedł do rodziny Horn i posiadał wraz z dwoma folwarkami powierzchnię 2231 ha.). Przed 1857 rokiem właścicielem majątku był v. Horn. Emil i Carl von Horn przejęli od ojca majora von Horn majątek w 1863 roku. Emil otrzymał Galwiecie, Carl Rakówek. Przed 1871 rokiem właścicielem majątku był v. Horn. Jego majątek wynosił 8879 mórg w tym 229 mórg pod wodą i 4670 mórg lasu. Ponadto w majątku działała cegielnia.

W 1878 roku właścicielem majątku o powierzchni 1156 ha w tym 41 pod wodą był Emil von Horn.

Prawnuk Daniela Wierzbickiego w swojej książce napisał: „Fakt, wszystkie nasze drobne i rozległe majątki rodzinne, przeszły w drugie ręce ale wciąż znane są w kraju, jako majątek rodzinny Wierzbickich”.

W 1895 roku dobra miały obszar 1185,9 ha.

Von Horn sprzedał (24 stycznia 1902 roku) majątek majorowi Schmidtowi z Berlina. W 1906 roku właścicielem majątku (z folwarkiem w Ostrówku) o powierzchni 716 ha w tym 40 ha pod wodą był major Schmidt a administratorem Hilmers. W majątku działała gorzelnia i hodowano bydło.

Schmidt z kolei w 1908 roku sprzedał majątek Arturowi Stossel von der Heydenowi. 11. 5. 1911 roku właścicielem był Arthur von der Heyde.

W 1920 roku, właścicielem majątku była Helene Stössel von der Heyden (wdowa po Arturze), która miała tylko około 637 hektarów ziemi i destylarnię.

W 1921 roku właścicielem majątku była nadal Helene von der Heyde. Majątek składał się z 644 hektarów z tego 39 pod wodą. Hodowano70 koni, 285 sztuk bydła, 250 owiec, 10 świń. Dochód netto na podatek lokalny wynosił 3977 M.

W 1931 roku administratorem był Schneege.

W 1932 roku właścicielem majątku o powierzchni 590 hektarów było Towarzystwo Parcelacyjne Prus Wschodnich w Gąbinie, ponieważ Helene Stössel von der Heyde nie była dobrym gospodarzem i w 1930 roku zbankrutowała, a pałac został przeznaczony na szkołę rolniczą.

Szkoła rolnicza, będąca głównym użytkownikiem obiektu przed II wojną światową, nie wprowadzała zmian kompozycyjnych w obrębie parku, ograniczając się do bieżącej konserwacji i pielęgnacji drzewostanu i wprowadzając jedynie nasadzenia uzupełniające w powstałe ubytki. Utrzymane zostały dwa gazony oddzielające dwór od części gospodarczej i nie uległo zmianie przeznaczenie ogrodu ozdobnego od strony jeziora.

W czasie II wojny światowej Galwiecie nie uległy zniszczeniu, a później zgodnie z dekretem PKWN z 6 września 1944 r. przeszły na własność państwa z przeznaczeniem na cele oświaty rolniczej. Obiektem tym administrował początkowo Wydział Oświaty Rolniczej Urzędu Wojewódzkiego w Białymstoku, po czym dwór i zabudowania gospodarcze wraz z odpowiednim gruntem zostały przyznane średniej szkole rolniczej. Obszar majątku wynosił wtedy 102 ha (w tym 8 ha łąk, 68 ha ziemi ornej, 4 ha pastwisk, 2 ha ogrodu warzywnego, 4 ha parku, 6 ha wód niezarybionych, 2 ha nieużytków i 2 ha pod zabudowaniami).

Po wojnie była to wieś i PGR (jeden z większych) w gminie Górne, później gromada Pluszkiejmy.

Do 1950 r. prowadzono w założeniu jedynie bieżące prace konserwacyjne i naprawcze oraz przystosowywano wnętrze dworu do potrzeb średniej szkoły, mającej kształcić specjalistów w zakresie hodowli bydła. Szkoła ta funkcjonowała do lat 70. XX w., a po jej likwidacji utworzono Państwowe Gospodarstwo Rolne Galwiecie, które w latach 80. przyłączono do PGR Gołdap. Po likwidacji szkoły we dworze zamieszkiwali pracownicy PGR.

Plan założenia sprzed 1945 roku
Pałac w Galwieciach zbudowany w II połowie XIX w. Mocno zniszczony w czasie I wojny światowej. Odbudowany ok 1920 r. w pierwotnym kształcie, przetrwał do dnia dzisiejszego.

Budynek w stylu późnoklasycystycznym, wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta, dwukondygnacjowy, przekryty dachem czterospadowym. Na osi głównej od frontu szeroki ryzalit z dwukolumnowym portykiem wgłębnym, zwieńczony szerokim belkowaniem. Elewacje boniowane, ze skromnym detalem architektonicznym. Okna górnej kondygnacji wymienione współcześnie na większe, co niekorzystnie wpłynęło na wygląd pałacu (jak napisali Niemcy: „poczyniono nieestetyczne zmiany strukturalne poprzez wstawienie większych okien”, a i sam wygląd budynku przedstawiono jako mało zadbany).

Widok na pałac od strony Jeziora Rakówko

Ryzalit z dwukolumnowym portykiem

Pałac widok od frontu
Budynek pałacowy przetrwał II wojnę światową nieuszkodzony i był wykorzystany przez Państwowe Gospodarstwo Rolne.

Z budynków dworskich do lat 80. XX w. przetrwały: dwór wzniesiony w latach 60. XIX w., spichlerz z II połowy XIX w., gorzelnia (wówczas magazyn) z końca XIX w., murowana obora z przełomu XIX i XX w., murowana obora z tego samego okresu, stodoła z lat 30. XX w. oraz murowana obora z lat 30. XX w.

Według stanu na 1990 rok zachował się spichlerz i dwa czworaki. Obecnie (2015 r.) ze spichlerza pozostała ruina (spichlerz pełni rolę kamieniołomu tzw. źródła taniej cegły) i pozostał 1 czworak.

Spichlerz (stan z 2015 roku) – widok od strony zachodniej

Spichlerz (stan z 2015 roku) – widok od strony północnej
Po 1990 r. zabudowania te przejęła Agencja Własności Rolnej Skarbu Państwa, od której w 2010 r. 10 rodzin wykupiło mieszkania i obecnie pałac pełni funkcję budynku mieszkalnego.

Widok z satelity – przedstawia stan obecny zabudowań pałacowych i parku
Ewa Bończak-Kucharczyk (W latach 1998–2001 pełniła funkcję wiceprezesa Urzędu Mieszkalnictwa i Rozwoju Miast w rządzie Jerzego Buzka) w roku 1987 napisała: Mimo drastycznej dewastacji założenia i zniszczenia większości parku Galwiecie zachowały wiele walorów przesądzających o nadal istotnej funkcji tego obiektu w krajobrazie. Przetrwały widoki z dworu na jezioro i widoki na dwór z otaczających obiekt dróg. Wyróżniały się w krajobrazie stare drzewa cmentarza i drzewa pozostałe z nasadzeń parkowych, zwracał uwagę fragment starej alei lipowej i zachował się widok z tej alei na dwór. Atrakcyjność widokową obiektu powiększało zróżnicowanie otaczającego go naturalnego krajobrazu i jego malowniczość.
Z poważaniem Jan Modzalewski