Zdjęcie będące fragmentem starej pocztówki było zaczątkiem do poszukiwań, które doprowadziły mnie do interesujących informacji dotyczących opieki zdrowotnej i stanu sanitarnego w Gołdapi pod koniec XIX wieku.
Fragment widoczny na zdjęciu przestawia teren, na którym dziś znajduje się główny budynek szpitala. Widoczne są mniejsze budynki i zarośla. Zdjęcie pochodzi zatem sprzed 1895 roku ponieważ jak wynika z wydanego w 1900 roku w Berlinie Leksykonu szpitali w Rzeszy Niemieckiej, profesora dr A. Guttstadta, szpital powstał w roku 1845 ale rozbudowany został w 1895.
Książka dostępna jest na https://wellcomecollection.org
Oto co w Leksykonie… znajdziemy pod hasłem „Goldap”.
Goldap z 8 124 mieszkańcami, 7 lekarzami, 1 dentystą, 6 położnymi, 1 apteką.
Zaopatrzenie w wodę pochodzi z dużej liczby prywatnych i 7 publicznych studni głębinowych o średniej głębokości 18–24 m w wysokich częściach miasta. Studnie w dolnej części miasta to studnie płytkie. Ponadto garnizon posiada 15 głębokich studni o średniej głębokości 22-30 m.
Jedna ze studni, z powodu zamulenia musiała zostać zasypana. Studnia rurowa (głębinowa) o głębokości 125 m jest prawie ukończona.
– Miejska rzeźnia, otwarta 30 września 1889 r. Znajduje się 100 m poniżej miasta nad rzeką Gołdap, do której wpływają ścieki po przejściu dwóch zamurowanych szamb leżących obok siebie, podczas gdy stałe części treści jelitowej są wlewane do specjalnej krytej studni i odprowadzane. Koszt inwestycji wyniósł 50 000 marek. W 1898 r. ubito 1 200 sztuk bydła, 912 cieląt, 4 027 owiec, 3 446 świń i 12 kóz.
Odprowadzenie ścieków odbywa się poprzez brukowane otwarte rynny. Tylko koszary piechoty, koszary kawalerii, szpital garnizonowy, rzeźnia i mleczarnia mają kanalizację. Ścieki wpływają przez nią do rzeki Gołdap. Odpady trafiają do dołów na nawóz (obornik), do 1886 r najczęściej otwartych, po 1886 roku zakrytych, i są usuwane zgodnie z zapotrzebowaniem na nawóz. Tylko instytucje garnizonowe posiadają wozy do usuwania odpadów.
– Łaźnie publiczne: miejska łaźnia parowa; prywatny zakład kąpielowy na rzece Gołdap poza miastem, ale 200 m poniżej ujścia Elisenbach (strumień, który wpływa do Gołdapy tuż przy moście na ulicy Kolejowej), który odbiera ścieki z koszar I i II, koszar kawalerii i garnizonowego szpitala wojskowego. Dla garnizonu wybudowano pływalnię w południowo-wschodniej części jeziora Gołdap, które znajduje się 3,5 km od miasta.
Szpital garnizonowy, budowany w latach 1893–1894 i otwarty 2 listopada 1894 r. Znajduje się w południowo-wschodniej części miasta przy Friedrichstrasse (obecnie ul. Jaćwieska).
Lekarz: lekarz pierwszej kateorii (Oberstabsarzt erster Klasse) dr Düsterhoff.
Personel: 3 pielęgniarki wojskowe. 54 łóżka.
W 1898 r. 223 pacjentów było leczonych średnio przez 29,8 dni, 5 zmarło.
System wentylacji: wentylacja kalenicowa, piece obiegowe, kanały powietrzne w połączeniu z rurami wentylacyjnymi, uchylne okna.
System grzewczy: 2 żelazne piece płomieniowe Loenholdt w 1 sali, 2 piece Keidel w 2 pokojach, pozostałe pokoje mają piece kaflowe z rurami wentylacyjnymi z korytarza.
Dezynfekcja: na zewnątrz; Aparat Budenberg – Dortmund dla całego garnizonu.
Zaopatrzenie w wodę: własny wodociąg, zaopatrywany wodą z 2 głębinowych studni filtracyjnych, o głębokości odpowiednio 30,25 i 31 m, tłoczoną pompą zasilaną silnikiem spalinowym (Petroleum-Motor).
Latryny: w budynkach administracyjnych klozety (Torfmullkloset); w innych budynkach bez spłukiwania wodą, wywożone beczkowozami.
Utylizacja odpadów: z terenów szpitalnych ścieki bytowe odprowadzane są kanalizacją do Elisenbach. W przypadku odpadów stałych: system wywożenia.
Szopy na drewno i węgiel zostały wybudowano w 1897 roku. W pralni i budynku do dezynfekcji, w 1897 r., przy wschodnim szczycie wybudowano magazyn pralni i na polowy sprzęt medyczny żołnierzy. Całkowity koszt to 10 569,58 marek. Na poddaszu budynku administracyjnego podwyższone bezpieczeństwo przeciwpożarowe zapewniała murowana cegła. Ukończono montaż żelaznej blachy ogniowej.
Szpital powiatowy. Zbudowany w 1845 r. przez stowarzyszenie władz lokalnych, przebudowany w 1895 r.
Zarząd: komitet powiatowy.
Doktor: lekarz powiatowy dr Liedtke.
Personel: 3 diakonisy z Królewca, 1 pielęgniarka.
40 łóżek: 30 dla mężczyzn, 10 dla kobiet.
Cena wyżywienia: 0,60 marki dziennie.
W 1898 r. 365 mężczyzn., 88 kobiet.
Chorymi opiekowano się średnio 22 dni. Zmarło 5 mężczyzn i 4 kobiety.
Szpital opiekował się również 5 zniedołężniałymi osobami .
Wydatki w 1898 r.: 11 528 marek.
Dochód wyniósł 12 630 marek i składał się z: 9 480 marek z tytułu opłat, 1 150 marek subwencji z powiatu i 2 000 marek z innych źródeł.
Remigiusz Karpiński
