Obszernie na temat przedwojennych hoteli gołdapskich pisze Jan Modzalewski

Szanowna Redakcjo. Na stronie http://goldap.org.pl/2016/01/dawniej-hotel-dzis-urzad-miejski/ zamieściłem komentarze dotyczące hoteli w Gołdapi (przed 1945 rokiem). W jednym z nich napisałem: Orłowicz będąc w Gołdapi w 1913 roku tak widział miasto Gołdap: Gołdap (Gołdap, 83 km.) miasto powiatowe o 9500 m. jedno z największych, najczystszych i najładniej zabudowanych na Mazurach, hotele: „Krech”, „Königlicher Hof”, „Kaiserhof,”, „Wagnera”, „Dworcowy”.

O usytuowaniu dwóch hoteli („Bahnhofshotel” i  „Ostpreußischer Hof”) i ich wyglądzie wiedziałem już od dłuższego czasu, lecz gdzie były umieszczone (w terenie) pozostałe nie miałem bladego pojęcia. Znałem umiejscowienie hotelu „Dworcowego” jak napisał Orłowicz. Był to „Bahnhofshotel” usytuowany przy Erich-Fuchs-Straße. Dzisiaj część tej ulicy nosi nazwę Przytorowa (od dworca w kierunku zachodnim) i przy niej znajduje się dawny budynek hotelu, który nosił nazwę „Dworcowy” (jak to podał w swojej książce Orłowicz), a druga część tej ulicy biegnąca w kierunku wschodnim nosi nazwę Kolejowa.

Wiedziałem, że hotel „Ostpreußischer Hof” mieścił się w obecnym budynku urzędu.

Postanowiłem trochę poszukać w dostępnych źródłach. Przeglądając zdjęcia na bildarchiv znalazłem zdjęcia hotelu „Krech”. Hotel umiejscowiony był pod numerem 6 przy ulicy Markt (Rynek). Według dzisiejszego nazewnictwa ulic znajdował się na rogu ulicy Krótka i Plac Zwycięstwa, czyli w tym samym miejscu, gdzie znajdował się hotel „Ostpreußischer Hof”. Zacząłem zastanawiać się dlaczego dwa hotele były usytuowane w tym samym miejscu, czyżby nastąpiła jakaś pomyłka lub zmienił się właściciel budynku?!. Zacząłem przyglądać się zdjęciom hotelu i stwierdziłem, że na zdjęciu z 1919 i z lat 1928–1935 są umieszczone werandy (Weranda (fr. véranda) – dobudówka) w tych samych miejscach na elewacji budynku lecz różnią się miedzy sobą.  Wygląd budynków jest też odmienny. Podczas dalszych poszukiwań okazało się, że hotel „Krech” dotrwał do I Wojny Światowej.

Gołdap,  Straßenplan 1936 Fritz Tanau przedstawia miejsce gdzie znajdował się hotel: „Krech”

W walkach prowadzonych między Rosjanami i Niemcami w 1914 roku spośród 550 budynków znajdujących się w granicach miasta zniszczono 122 obiekty mieszkalne i usługowe. Doszło do tej liczby 145 innych budowli towarzyszących, 45 zakładów wytwórczych i dworzec. Odbudowa rozpoczęła się w 1915 roku i zakończyła się w 1922 roku. Rynek (plac rynkowy miał wymiary 189 m x190 m, niektóre źródła podają wymiary 185m x 185 m) otoczono dwupiętrowymi kamienicami. Ikonograficzne źródła z przełomu stuleci przedstawiają zróżnicowany obraz zabudowy placu, bowiem wyższe domy sąsiadowały ze szczytowymi parterowymi budynkami z XVIII stulecia.

„Krechs Hotel” został zniszczony w 1914 roku. W tym samym miejscu po przebudowie w latach 1919-1920 stanął  hotel „Ostpreußischer Hof”.

Zniszczenia dokonane w pierzei (pierzeja to frontowa część zabudowy ulicy lub placu; termin architektoniczny) północno–zachodniej  podczas I Wojny Światowej przedstawia niżej zamieszczone źródło ikonograficzne. Na zdjęciu górnym wykonanym z kierunku zachodniego ku wschodowi widzimy część hotelu „Krech” z umieszczoną werandą i graniczący z nim piętrowy budynek. Na dolnym zdjęciu możemy zobaczyć zburzony budynek hotelu „Krech” oraz częściowo zniszczone budynki przy ulicy (jeżeli dobrze odczytałem nazwę tej ulicy to nazywała się ona Leostraße) łączącej ulicę Rynek z ulicą Angerburger Str. (dzisiejsza nazwa tej ulicy to ulica Żeromskiego).

Hotel „Krech” przed wojną i resztki hotelu w trakcie I Wojny Światowej

Następnym hotelem o którym wspominał Orłowicz był „Königlicher Hof”, który znajdował się przy ulicy Markt (Rynek) 17. Dzisiaj w tym miejscu posadowiony jest blok przy Pl. Zw. 18. Jeżeli chcielibyśmy dokładniej zlokalizować gdzie znajdował się hotel „Königlicher Hof” moglibyśmy umieścić go w okolicach końcówki (tak mi wydaje się) „Apteki Familijnej” poprzez zakłady fryzjerskie do (…) idąc z północy na południe. Poniżej zamieszczam źródła ikonograficzne przedstawiające hotel „Königlicher Hof”.

Hotel „Königlicher Hof”

Gołdap,  Straßenplan 1936 Fritz Tanau przedstawia miejsce gdzie znajdował się hotel: „Königlicher Hof”

„Königlicher Hof”– 1907 rok

„Königlicher Hof” – 1915 rok

Hotel „Kaiserhof” znajdował się przy ulicy Mühlenstraße pod numerem 1 i stał on na skrzyżowaniu dwóch ulic co możemy zobaczyć na jednym ze zdjęć umieszczonych poniżej. Dzisiaj w okolicach gdzie znajdował się hotel „Kaiserhof” posadowiony jest budynek Wspólnoty Mieszkaniowej Paderewsliego 1 (dawniej Pionierska).

Pocztówka przedstawiająca hotel „Kaiserhof” i jego usytuowanie w „Rynku”

Wycinek z pocztówki z 1898 roku przedstawiający wygląd hotel „Kaiserhof”

Pierzeja północno-wschodnia Rynku. W dalszej części zdjęcia możemy zobaczyć usytuowanie hotelu „Kaiserhof”

Natomiast hotel „Wagner” znajdował się przy ulicy Mühlenstraße 5. Był to trzeci dom, który znajdował się po lewej stronie ulicy jadąc w kierunku wieży ciśnień (dzisiaj w pobliżu tego miejsca znajduje się blok Paderewskiego 3 (dawniej Pionierska. W latach dziewięćdziesiątych władze miejskie w sposób nieprzemyślany zmieniły nazwę ulicy Pionierska na Paderewskiego, ponieważ najprawdopodobniej komuś kojarzyło się to ze słowem pionier z organizacji dziecięcej w ZSRR, zamiast przyjąć określenie, że pionier to także pierwszy osadnik. Taką zmianą wyrządzono krzywdę moralną pierwszym osadnikom, którzy przybyli do Gołdapi i na ziemię gołdapską, aby ją zagospodarowywać często z narażeniem życia.).  Na poniższym zdjęciu pierwszy dom z lewej strony to jest Hotel Wagner, który uległ zniszczeniu w czasie pierwszej wojny światowej.

Zniszczony podczas I Wojny Światowej hotel „Wagner”

Gołdap,  Straßenplan 1936 Fritz Tanau przedstawia miejsce gdzie znajdował się hotel ”Wagner”

Gołdap ulica Mühlenstraße – widok z lat 1921 – 1935 według R. F. Bremer z Gołdapi. Hotel Wagner został odbudowany w latach 1920-21 według projektu architekta Fritza Schopohla

Piątym z kolei hotelem wymienionym przez Orłowicza był hotel „Dworcowy”.

Hotel „Dworcowy” tzw. „Bahnhofshotel”

Zdjęcie z 1915 roku przedstawiające stan obecny budynku, w którym znajdował się hotel Dworcowy. Obecnie w tym miejscu znajduje się Warsztat Terapii Zajęciowej w Gołdapi ul. Przytorowa 5 prowadzony przez Caritas Diecezji Ełckiej

W latach 1930-tych przyjezdni mieli do wyboru 6 hoteli. Były to: “Hotel Ostpreussischer Hof” w miejscu zburzonego podczas I Wojny Światowej „Krechs Hotel”, “Hotel Kaiserhof”, “Wagners Hotel” – wszystkie po 50 łóżek, “Bahnhofshotel” (10 łóżek), “Gasthaus Weber” (6 łóżek) i “Gasthaus Bembeneck” (4 łóżka). W koszarach strzelców urządzono schronisko młodzieżowe (35 łóżek).

Nie udało mi się do tej pory (do dnia dzisiejszego tj. 03-02-2016 r.) zlokalizować usytuowania oraz tego jak wyglądały “Gasthaus Weber” i “Gasthaus Bembeneck”. Może ktoś z państwa wie i mógłby podzielić się swoja wiedzą na ten temat.

Hotel „Ostpreussischer Hof” w latach 1928–1935

Na  zdjęciu z grudnia 1944 roku możemy zobaczyć stan pierzei północnej gdzie znajdował się hotel „Ostpreußischer Hof” i zrujnowaną część pozostałych budynków (później stopniowo rozbieranych i wywożonych do Warszawy). Podczas ciężkich walk prowadzonych o miasto od X 1944 do I 1945 roku znikła nieomal w całości historyczna zabudowa centrum. Stopień przetrwania przedwojennych domów wokół dawnego rynku (obecnie Placu Zwycięstwa) ilustruje fakt, że zachowało się tylko 5 budynków. Wszystkie te budynki pochodzą z czasów odbudowy po I Wojnie Światowej. Dwa z nich znajdują się od strony północnej co przedstawia nam źródło ikonograficzne zamieszczone powyżej. Obecnie to są domy oznaczone nr 14 i 15 przy Pl. Zw. Jeden z nich hotel „Ostpreussischer Hof pełni funkcję siedziby władz miejskich. Od zachodu zachowała się oficyna stanowiąca fragment pierzei ulicy Krótkiej. Drugi budynek o nr 15 stanowi własność wspólnoty mieszkaniowej. Kolejne dwa domy zachowały się po stronie wschodniej oznaczone nr 20 i 21. Od strony zachodniej zachował się budynek oznaczony nr 12 (niefortunnie przekształcony).

Źródła ikonograficzne (poza zdjęciem współczesnym) pochodzą z „bildarchiv”.

Z poważaniem Jan Modzalewski.