Szanowna Redakcjo

Za Waszym pośrednictwem pragnę przedstawić historię miejscowości Klewiny. Z poważaniem Jan Modzalewski

Klewiny – wieś w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie gołdapskim, w gminie Banie Mazurskie. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego

Miejscowość Klewiny jest oddalona od Rogal o około 3,5 km.

W „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” Tom IV z 1883 roku, strona 141 Filip Sulimierski zapisał: Klewiny, niem. Klewienen dobra, pow. darkiemski, st. p. Szabienen.

Wieś leży około 2 km na lewo od drogi Gołdap – Rogale – Żabin. Należy do sołectwa. Jagiele. W pobliżu wsi znajdują się 2 spore wzniesienia: Klewińskie G. (do 197 m) i Czarna G. (192 m).

Nazwa miejscowości pochodzi od lit. Klewynai (klonowe laski czy zagajniki) . Miejscowość powstała w 2 połowie XVI wieku założona przez osadników litewskich.

Przed II wojną światową Klewiny były majątkiem ziemskim, słynnym z hodowli konia trakeńskiego dla potrzeb wojska i produkcji spirytusu w gorzelni zniszczonej podczas ostatniej wojny.

Klewiny należały do okręgu urzędowego (niem. Amtsbezirk) w Rogalach.

Od 1935 r. gminy ziemskie (Landgemeinde) zmieniły oficjalnie swoje nazewnictwo i określano je mianem gminy (Gemeinde). Otóż każda wieś miała status gminy wiejskiej (Landgemeinde), z wyjątkiem majątków lub folwarków, które same w sobie tworzyły osadę i nie posiadały na swoim terenie innych podmiotów gospodarczych. Innymi słowy mówiąc, były to gminy jedno wsiowe. Na czele każdej z nich stał burmistrz (Bürgemeister to dzisiejszy sołtys), który zazwyczaj jednoosobowo sprawował władzę. Oprócz niego, w każdej wsi spośród mieszkańców wybierano człowieka, sprawującego funkcję przedstawicielską.

Kilka wsi, czyli gmin, tworzyło obwód urzędowy (Amtsbezirk powstał w1874 r. -był to okręg urzędowy składający się z tzw. (niem. Landesgemeinde) – gminy wiejskie i (niem. Gutsbezirke) – dobra ziemskie, odpowiednik dzisiejszej gminy), który na ogół miał swoją siedzibę w największej z nich. Właściwym określeniem dla takiego organizmu administracyjnego, będzie gmina zbiorcza. Taka właśnie gmina zbiorcza znajdowała się w Rogalach, gdzie mieszkańcy przynależnych wsi załatwiali sprawy urzędowe, wykraczające poza kompetencje ich miejscowych burmistrzów.

Kierownikiem urzędu Amtsbezirk Rogahlen/Gahlen był od roku 1903 do 1911 roku właściciel ziemski z Klewin Dahlenburg.

W 1818 roku Klewiny liczyły 103 mieszkańców .

W 1863 roku Klewiny liczyły 170 mieszkańców.

W 1895 r. Klewiny liczyły 165 mieszkańców (151 ew., 14 in. chrześc.). Wielkość majątku wynosiła 705,3 ha. W Klewinach było13 budynków mieszkalnych, 30 gospodarstw domowych. Klewiny należały do parafii Żabin, gminy Rogale .

W 1907 roku Klewiny liczyły 107 mieszkańców i należały do parafii Rogale.

W 1994 roku w Klewinach było 10 mieszkańców, którzy mieszkali w budynku 4rodzinnym (dawny dwór).

Nazwa miejscowości Klewiny w historii była zmieniana w zależności od potrzeb rządzących. Jak podaje źródło niemieckie były to następujące nazwy:

Klewinay Neusassen – 1566

Kleminen – ustanowienie nazwy do 1603

Klenien –

Klewinen –

Klewienen – 16.07.1938

W czasach nazistowskich zmieniono nazwę na (1.9.1939) Tannenwinkel

Klewiny należały do: od założenia miejscowości – 1701 r. Prusy Książęce (oficjalnie Księstwo Pruskie),

1701-1736r. Królestwo Prus,

1736-1818 r. Litewski Departament Królestwa Prus,

1818-1871 r. Prusy Wschodnie Królestwa Prus,

1871-1918 r. Cesarstwo Niemieckie,

1919-1933 r. Republika Weimarska (nazwa urzędowa Rzesza Niemiecka),

1933-1945 r. Trzecia Rzesza.

Od 1945 r. Klewiny związane były z powiatem węgorzewskim w nowo utworzonym województwie olsztyńskim. Obecnie związane są z Województwo warmińsko-mazurskim, powiat Gołdap, gmina Banie Mazurskie.

Według moich ustaleń właścicielami majątku w Klewinach byli:

Daniel (von) Dreßler, urodzony w 1723 roku, zmarł 17 lutego 1808 roku w Gołdapi , Pochodził z pruskiej szlachty. (07.07.1766) dowódca major w Hohenstock, pan na Klewinach od 1775 roku (Kreis Darkehmen). Żonaty z von Fincelalair (ur.1737, zm.1823).

Heinrich von Dreßler urodzony w 1750 roku , zmarł w 1828 roku w Gołdapi. Pan (od 1788 roku) na Klewinach i (od 1802 roku) w Kowalach Oleckich (Kowahlen-Oletzko), Pruski porucznik, służył u Lossowa. Żona Katarzyna Bachert, zmarła w Darkiejmach 17 stycznia 1819roku. Syn: Gustav Theodor urodzony w Darkehmen (Darkiejmach) 08 stycznia 1799, zmarł w Królewcu 20 stycznia 1874 roku.

Jak podają źródła w1848 roku właścicielem majątku był Rastel.

W grudniu 1871 roku właścicielem majątku był Carl Wahnschaffe , wielkość jego majątku wynosiła 2716 mórg, w tym łąk 351 mórg, 57 pod wodą i lasów 1036 mórg. Ziemianin Wahnschaffe (1872 rok) wydobył poroże z 7 metrów głębokości wydobywając torf w Klewinach (Klewienen, powiat Darkehmen)

Około 1900 roku, był w Klewinach leśniczy dworu..

W grudniu 1879 roku właścicielem był Hermann Dahlenburg, wielkość majątku 727 hektarów. W 1911 roku właścicielem majątku był jeszcze Dahlenburg.

W 1921 roku właścicielem majatku był Johann Behm, który posiadał 602 hektary w tym 17 ha wody, hodował 36 koni, 30 świń i bydło – 143 sztuki. Johann Behm urodził się 05 marca 1874 Dammwolde, 09 października 1904 roku zawarł małżeństwo z Emmi Schindler w Berlinie. Miał trzech synów: Hansa Joachima Behm urodzonego 22.02.1905 roku, Waltera Behm urodzonego w1906 roku, Rudolpha Behm urodzonego w 1909 roku. Pod koniec maja 1933 roku aresztowano właściciela dworu w Klewinach (Behma). Aresztowanie

przeprowadził von Winterfeld jako przedstawiciel Rejonowego Urzędu w Darkiejmach.

Jak podaje w swojej książce Klaus-Jürgen Liedtke: nowym właściciel w Klewinach od 1942 roku była kobieta, którą nazywano „cykową amazonką”. Majątek kupił ojciec dla córki. Niestety nie mam dostępu do książki, która na Ebay-u kosztuje 112,20 EUR + koszt wysyłki. Zapewne w tej książce możemy uzyskać dane dotyczące nazwiska tej kobiety.

Jak podaje pan Oszmiański (obecny współwłaściciel) na swojej stronie: prawdopodobnie ostatnim właścicielem lub zarządcą była Christel-Maria Scheidt.

Przeglądając strony internetowe natrafiłem na klepsydrę, w której podano, że urodziła się ta osoba w Klewinach 19 grudnia 1918 roku, a zmarła 27 lutego 2015 roku w Niemczech.

Po 1945 roku – poniemiecki majątek, od 1949 PGR (300 ha) w zespole Mieduniszki, potem folwark PGR Widgiry specjalizujący się głównie w owczarstwie. Od 1991 gospodarstwa (w większości puste) nadzorowała spółka „Liparol” z Widgir.

Obecnie gospodarstwo przejęli państwo Oszmiańscy.

W Klewinach godny uwagi jest zespół dworsko-parkowy. Zachowana zabudowa dworsko-parkowa pochodzi z drugiej połowy XIX wieku .

Zespół dworski, z 2 połowy XIX wieku jest wpisany do rejestru zabytków: nr rej.: A-1035 z 4.09.1995r. W skład zespołu wchodzą: dwór, magazyn, obora, komin i fundamenty gorzelni. Budynek dworski jest murowany, parterowy, 11-osiowy, pokryty dachem dwuspadowym z trzema lukarnami w połaci wschodniej i czteroosiową facjatą od zachodu.

Droga do Klewin

Droga dojazdowa, wybrukowana kamieniami, jest w odcinku początkowym (długości 1500 metrów) aleją wyłącznie dębową. Dopiero w pobliżu dworu w ograniczających ją szpalerach pojawiają się jesiony i klony. Pojedyncze egzemplarze starych drzew mają około 100 lat. W parku, który miał charakter ogrodu krajobrazowego, zachował się stary drzewostan pochodzenia rodzimego, składający się głównie z lip, jesionów, dębów i klonów. Jest również półhektarowy las bukowy, który powstał na drodze zasadzeń, bowiem buk nie jest drzewem rodzimym dla tego obszaru geograficznego. W okresie powojennym doprowadzono park do ruiny. Usunięto wiele drzew z różnych powodów, np. budowy linii telekomunikacyjnych i elektrycznych..Park z aleja dębową też są wpisane jako zabytek do rejestru: nr rej.: A-590 z 31.03.1987.

W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Banie Mazurskie z roku 2000 ujęte zostały następujące cenne pod względem wartości historycznych obiekty: cmentarz ewangelicki z XIX w. cmentarz wojenny z I wojny światowej i 7 stanowisk archeologicznych.

Cmentarz wojenny zlokalizowany jest w lesie na zachód od miejscowości. Miejsce spoczynku 7 nieznanych żołnierzy armii rosyjskiej oraz 18 żołnierzy armii niemieckiej, w tym trzech o nieznanej tożsamości. Według opracowania Maxa Dehnena („Die Kriegsgräber in Ostpreussen von 1914/15”, Würzburg 1966, s. 81), ich pierwotnym miejscem spoczynku były następujące miejsca w Klewinach: cmentarz wojenny na Kościelnej Górze, cmentarz majątku, mogiła w ogrodzie majątku oraz mogiła nad stawem (żołnierze armii rosyjskiej).