Gołdapska arteria wodna, Gołdapa – czy potrzebny jest program „Ratujmy Gołdapę”

Upalne lato po bezśnieżnej zimie, deszczu mało, a w naszej Gołdapie wody coraz mniej. Ta sytuacja powtarza się od kilku lat, a w rzece każdego następnego lata wody wyraźnie ubywa. Zjawisko to można bardzo wyraźnie zauważyć, spoglądając ze wszystkich gołdapskich mostów na Gołdapę, a mamy ich w samym mieście całkiem sporo, bo aż sześć.

Niskie stany wody w rzeczce to nie tylko wizualna i estetyczna degradacja „Gołdapki” z poziomu rzeki do (miejscami) właściwie rzeczki, a nawet strumienia, ale to niestety zaczątek, być może poważnego problemu gospodarczego, związanego z możliwością pojawienia się deficytu wody użytkowej. Nie ma praktycznie żadnej większej dziedziny działalności gospodarczej, w której woda bezpośrednio lub pośrednio nie byłaby jednym z jej głównych elementów. Prawidłowością jest przecież to, że wraz z rozwojem gospodarczym rośnie również zapotrzebowanie na wodę i jej coraz większe zużycie.

Ale woda, to przede wszystkim nasze codzienne, niezauważalne dobro. Woda po prostu jest i już, tak jak powietrze. Takie jest przecież oczywiste odczucie i nie jest to oczywistą naszą codzienną troską. I jest to błąd.

Możemy być zaskoczeni, jak któregoś upalnego dnia w naszych kranach zabraknie wody, może najpierw na chwilę, ale potem może na trochę dłużej… Słyszymy już dzisiaj, że w miejscowościach środkowej Polski, w wodociągach komunalnych pojawiają się obecnie przejściowe, ale poważne problemy z dostawą bieżącej wody.

Zapewne nie zdajemy sobie z tego sprawy mieszkając na Mazurach, gdzie woda „na lewo i prawo”, że Polska ma jedne z najniższych zasobów wód użytkowych w skali całej Europy. Czasami padają porównania, że dysponujemy podobną ilością słodkiej wody, co afrykański Egipt.

I dlatego, dla nas gołdapian, Gołdapa powinna zasługiwać na szczególną uwagę. Ta rzeka, jest elementem krajobrazowym, potencjalnie atrakcją turystyczną, zasila kilka małych elektrowni wodnych i kilka małych zbiorników. Ale też, gdy wiosną, w okresie roztopowym rzeka wylewa na łąki, to tym samym nawadnia przyległe obszary dolinne. Jednak poziom napełnienia wodą koryta rzeki to również widoczne świadectwo, odbicie aktualnego stanu wód gruntowych, a właśnie wodami gruntowymi są napełniane nasze wodociągi. Gołdapskie studnie znajdują się bezpośrednio w dolinie naszej rzeki, w jej pobliżu, i wody czerpią z gruntu, z różnych głębokości z obszaru zasilania rzeki. I tym samym koło wodnego, miejskiego „krwiobiegu” się domyka.

Nie można już dłużej odkładać tematu racjonalnego gospodarowania skarbem natury, którym jest ta rzeka, podobnie zresztą jak gołdapskie jezioro. Zanim dalej o rzece, to słowo o jeziorze. Jezioro Gołdap w ostatnich okresach letnich traci około 1/5 (!) swoich zasobów wodnych. Wynika to z tego, że jest to jezioro płytkie, z różnicą między wiosennym stanem wody, wysokim i stanem letnim, niskim, wynoszącym około 1,0 m. Czy można coś z tym zrobić z pożytkiem dla przyrody i dla „człowieka”?

Rzeka Gołdapa charakteryzuje się dość znacznymi spadkami na niektórych jej odcinkach i ze względu na to, czasami bywa nazywana rzeką górską. A to sprawia, że woda w niej płynie dość szybko i koryto rzeki również szybko się opróżnia, szczególnie gdy brak stałego, znacznego zasilania wodami z obszarów wyżej położonych.

Czy zatem bez nieracjonalnej ingerencji w naturę przyrody można „pomóc” naszej rzece. Zapewne jest kilka rozwiązań mniej lub bardziej kosztownych. Jedno z takich rozwiązań zostało zrealizowane kilka lat temu w okolicach mostu przy ul, Mazurskiej. Jest tu wykonana swoista „kaskada”, katarakta kamienna, kilka niskich progów wodnych zatrzymujących i lekko piętrzących wodę rzeki. I choć jest to rozwiązanie raczej zbyt „skromne” to kierunek jest właściwy. Zatem budowa gęstego systemu kaskadowania koryta rzeki oraz mała retencja realizowana poprzez sytuowanie w przebiegu koryta rzeki nawet małych zbiorników akumulujących i retencjonujących wodę rzeki to jeden z kierunków zarówno przyrodniczego, jak i gospodarczego sposobu na ratowanie Gołdapy. Takie rozwiązanie być może, wreszcie pozwoliłoby na turystyczne i rekreacyjne wykorzystanie potencjału tej rzeki.

Ale do realizacji wizji dla programu „Gołdapa” potrzeba lokalnej, chociaż nie tylko lokalnej świadomości i inicjatywy społecznej, otwartych głów, analizy stanu obecnego i możliwych projekcji sytuacyjnych w czasie, a potem spójnego projektu i racjonalnych inwestycji. Przyroda bez nas może się obejść, my bez przyrody nie. A Gołdapa, jest tej przyrody ważną częścią.

***

Załączone zdjęcia przedstawiają obraz niskiego stanu wody jeziora i samą rzekę u jej początku oraz rzekę widzianą z okolic mostów gołdapskich oraz mostu kolejowego w Kośmidrach.

Piotr Rant

Karolina Rant