Długie lata obywatele Gołdapi podejmowali starania o utworzenie w mieście uczelni. Po wielu deklaracjach i negocjacjach burmistrz Schüler, poprzez Oberprezydenta Prus Wschodnich Nikolausa von Werdera, skierował petycję do Ministra Edukacji. Ten, zaskoczony, że w mieście liczącym 8300 mieszkańców nie ma jeszcze wyższej uczelni, obiecał naprawić sytuację w następnym roku budżetowym. Teraz miasto musiało przygotować odpowiednią działkę. 7 maja 1902 r. komisja miejska omówiła kwestie budowy i kosztów.
Pod uwagę brane były trzy działki budowlane: przy Töpferstrasse, Friedrichstrasse i Grabower Chaussee. 7 sierpnia 1902 roku zapadła decyzja o zakupie 60-akrowej działki przy Töpferstrasse.
2 października 1903 r. ministerstwo zadecydowało o przyznaniu dotacji państwowej na organizację i utrzymanie 9-stopniowej państwowej szkoły średniej (Städtisches Real-Reform-Progymnasium) w wysokości 8 000 marek, która zwiększyła się do 9 000 marek, a miasto ze swojej strony ustaliło budżet na łączny dochód i wydatki w wysokości 27 100 marek. Decyzję w sprawach obsady personalnej ministerstwo pozostawiło miastu.
Skromna uroczystość otwarcia szkoły odbyła się 12 kwietnia 1904 r. – w podwójnej klasie, w tymczasowej siedzibie, w starym budynku szkolnym przy Angerburger Strasse (do dziś istniejący budynek u zbiegu ulicy Żeromskiego i Górnej).
Po zapoznaniu z historią powstania szkoły, burmistrz powitał nowego „dyrygenta” (tak wówczas oficjalnie tytułowano dyrektora) szkoły, dr Friedricha Graza, najmłodszego wówczas dyrektora tego typu placówki w Prusach Wschodnich. Spośród uczestników uroczystości, chyba najbardziej znany był ówczesny Landrat (starosta) von Berg, późniejszy gubernator Prus Wschodnich i przyjaciel cesarza. Ze względu na ograniczoną przestrzeń, udział w uroczystości wzięło tylko kilku rodziców uczniów i przyjaciół szkoły. Uczniowie prawdopodobnie nie brali w nim udziału.
Kolejnym krokiem była budowa nowej siedziby szkoły. Na ten cel miasto wyłożyło kwotę 200 tysięcy marek.
Tempo jak na dzisiejsze standardy było szalone. W niespełna rok od podjęcia decyzji o budowie wykonany został projekt architektoniczny i wiosną 1905 r. rozpoczęto roboty budowlane.
Kamień węgielny położono podczas uroczystości, która odbyła się 31 maja 1905 r. o godzinie 17:00. Jej przebieg opisuje „Goldaper Zeitung” (nr 129, z 2 czerwca 1905 r.).
W uroczystości wzięły udział władze miejskie, nauczyciele i uczniowie szkoły, Landrat von Berg, podpułkownik Cederholm i superintendent Heinrici.
Chór studencki odśpiewał „Die Himmel rühmen des Ewigen Ehre”, a dyrektor Graz wygłosił przemówienie, które oparł na słowach psalmisty „Jeśli Pan domu nie zbuduje na próżno trudzą się ci, którzy go wznoszą”. Obliczana na wieki budowla najlepiej spełniłaby swój cel, gdyby przetrwało ją to, co w niej zostanie stworzone.
Burmistrz Schüler, podkreślił, że miasto chętnie, oprócz spełnienia innych warunków, podniosło 200 000 marek kosztów budowy. Miasto ponosi koszty znacznego obciążenia kredytowego, mając nadzieję, że inwestycja wpłynie na jego rozwój gospodarczy. Swoje przemówienie zakończył wiwatem na cześć cesarza Wilhelma II, „ojca narodu, obrońcy pokoju”.
Po hymnie narodowym, burmistrz odczytał treść certyfikatu, który wraz z pierwszym rocznym sprawozdaniem szkoły z 1904/05, ostatnim planem gospodarczym miasta, numerem 127 „Goldaper Zeitung” i „Goldaper Allgemeine Zeitung” oraz ze zdjęciami miasta spocząć miały w fundamentach. Zwyczajowe uderzenia młotkiem z towarzyszącymi im słowami wykonywali wymienieni uczestnicy uroczystości oraz wykonawcy robót – Pauckstadt i Schultz oraz „primus omnium” (najlepszy uczeń) szkoły.
Wiosną 1905 r. rozpoczęto budowę i przy doskonałych warunkach atmosferycznych, udało się w ciągu 6 miesięcy wnieść mury i zadaszyć. Już 1 kwietnia 1906 roku dyrektor Graz wprowadził się do swojego służbowego mieszkania w południowym skrzydle budynku.
Inauguracja nowo wybudowanej szkoły miała miejsce w piątek 3 sierpnia 1906 r. O godzinie 10:30 uczniowie i nauczyciele zebrali się na dziedzińcu budynku starej szkoły, aby pożegnać się z miejscem, w którym dotychczas trwały zajęcia.
Dyrektor Graz, na zakończenie przemówienia życzył, „aby dobry duch skromności, który przemawiał ze starych murów, przeniósł się do nowego, dumnego domu, w towarzystwie ducha wiernego wypełniania obowiązków i uczciwego dążenia do prawdy i nauki”.
Przy dźwiękach orkiestry 44. Pułku Piechoty orszak przemaszerował przez udekorowane miasto do o nowego budynku, u wejścia którego ustawili się już goście honorowi i rodziny uczniów.
Klucze do budynku zostały uroczyście przekazane przez kierownika budowy, Schomana, burmistrzowi miasta, a ten wręczył je dyrektorowi. Następnie uczestnicy przeszli do sali audytoryjnej.
Po wykonaniu przez nauczyciela Nascha „Presto meno assai” Bethovena, które wydobyło mocne i piękne brzmienie nowej sali oraz po wspólnym odśpiewaniu chorału „Wielki Boże, chwalimy Cię”, odmówiono modlitwę konsekracyjną.
Następujące po niej wystąpienia burmistrza Schülera i dyrektora Graza zawierały pozdrowienia, retrospekcje, prognozy i podziękowania.
Uroczystość zakończyła się hymnem Mazur i pieśnią Ludwiga van Beethovena: „Die Himmel rühmen des Ewigen Ehre“ w wykonaniu chóru uczniowskiego. Następnie, w hotelu Krech, odbył się bankiet, w którym uczestniczyli również dyrektorzy gimnazjów z sąsiednich miast.
W okolicznościowym wydawnictwie „Festschrift zur Einweihung des städtischen Realgymnasiums zu Goldap“ z 1907 roku znajdujemy tekst omawiający szczegóły techniczne budynku, którego autorem był kierownik budowy – Schoman.
2. Techniczne wykonanie konstrukcji.
Założenia projektowe
Projekt opierał się na zapotrzebowaniu na:
– audytorium dla około 300 osób,
– sala konferencyjna dla 12-15 nauczycieli,
– pracownia plastyczna dla maksymalnie 40 uczniów,
– sala śpiewu dla 50 uczniów,
– sala fizyczna z przylegającym pokojem dla 30 uczniów,
– sala biblioteczna,
– pomieszczenie do gromadzenia zbiorów naturalnych,
– 2 pomieszczenie biurowe dla dyrektora.
Zajęcia szkolne:
– Sexta, Quinta, Quarta – dla 40 uczniów każda,
– Untertertia, Obertertia, Untersekunda – dla 35 uczniów każda,
– Obersekunda, Unterprima, Oberprima – dla 20 uczniów każdy.
Ponadto: mieszkanie dyrektora (6 pokoi i inne pomieszczenia), mieszkanie woźnego, ustępy dla nauczycieli i uczniów.
Projekt budowlany.
Mieszkanie woźnego, składające się z dwóch pokoi i kuchni, znajduje się w piwnicy, połączone jest spiralnymi schodami z pokojem woźnego znajdującym się na parterze po lewej stronie głównego wejścia. Posiada odrębne wejście od ulicy pod głównym wejściem do budynku.
W piwnicy znajduje się również pralnia, kotłownia centralnego ogrzewania, 2 komory powietrzne do systemu wentylacji i kilka pomieszczeń magazynowych.
Aula mierzy 8,00 m od podłogi do szczytu więźby koszowej. Pozostałe pokoje na wszystkich piętrach mają 3,80 m wysokości od podłogi do sufitu, wysokość mieszkania woźnego wynosi 2,80 m, a pozostałe pomieszczenia piwnicze 2,50 m od podłogi do sufitu.
Opis
Budynek zbudowany jest na fundamentach z kamieni polnych (głazów), w połączeniu z wypalaną cegłą.
Tynki zewnętrzne z zaprawy cementowo-wapiennej gładkie i szorstkie malowane farbą mineralną w 2 odcieniach.
Stropy piwnic, korytarzy i klatki schodowej w budynku szkoły wykonane ze zbrojonego betonu.
W holu wejściowym, na klatkach schodowych pod stropami i pod schodami – łukowe sklepienia wykonane z ceglanych kształtek na ruszcie stalowym.
Wszystkie pozostałe stropy – drewniane z belek dwustronnie deskowanych, otynkowanych od spodu (tynk na matach trzcinowych).
Posadzki na korytarzach i klatce schodowej budynku szkoły, a także w łazience mieszkania dyrektora wykonane z lastryko.
W holu wejściowym podłoga pokryta jest płytami Mettlach (rodzaj fabrycznej mozaiki).
Wszystkie pozostałe podłogi wykonane są z desek płaskich i zaokrąglonych o grubości 3,5 cm, nasączonych olejem wiążącym kurz.
Duże główne schody budynku szkolnego mają biegi o szerokości 3,00 m, są wykonane z betonu wykończonego lastrykiem. Każdy stopień ma wkładkę z linoleum, przednie krawędzie chronione są profilem z żelaza. Schody posiadają, umieszczone po obu stronach dla każdego biegu, żelazne barierki o nowoczesnych liniach oraz wygodne dębowe poręcze.
Dach główny kryty dachówką. Dach nad holem wejściowym i schodami kryty papą bitumiczną.
Wentylator dachowy i zwieńczenie 2 dużych szczytów pokryte są miedzią.
Żelazne okna auli i głównego holu wejściowego otrzymały kolorowe witraże.
Pomieszczenia klasowe i mieszkalne posiadają drewniane okna skrzynkowe podwójne, w pozostałych pomieszczeniach proste okna krosnowe.
Wszystkie drzwi, z wyjątkiem pomieszczeń w piwnicy i na poddaszu, zaprojektowano jako drzwi płycinowe (filungowe) o nowoczesnym designie. Pomiędzy widownią w auli a salą śpiewu znajdują się drzwi składane z sześciu elementów.
Aby uniknąć przeciągów, wejścia ze schodów na korytarze parteru i pierwszego piętra oddzielone są drewnianymi przepierzeniami; podobnie jest z głównymi drzwiami wejściowymi w holu na parterze.
Górna część drzwi wejściowych ma szklane panele w metalowym obramowaniu.
Ściany auli obłożone są drewnianą boazerią o wysokości 1,80 m. Sufit w kształcie łuku wykonany z szlifowanych desek z widoczną fakturą drewna. Wszystkie pomieszczenia w budynku szkolnym malowane są farbą olejną do wysokości 1,50 m, wyżej jasnymi kolorami farbą wapienną i klejową oraz wykończone listwami.
Ogrzewanie i wentylacja.
Budynek szkoły jest ogrzewany niskociśnieniowym ogrzewaniem parowym (ogrzewanie parą wodną).
W klasach, biurze i pokoju nauczycielskim znajdują się emaliowane żeliwne grzejniki. Mieszkanie dyrektora ogrzewane jest piecami kaflowymi, mieszkanie woźnego ma centralne ogrzewanie.
W celu dostarczenia świeżego powietrza do sali lekcyjnych, korytarzy i auli, w dwóch miejscach po północnej stronie budynku w piwnicy znajdują się komory powietrzne, skąd świeże powietrze jest wprowadzane do dużego kanału zbiorczego pod podłogą piwnicy.
Stąd kanały ścienne prowadzą do górnych pomieszczeń, gdzie kończą się za grzejnikami w skrzynce rozdzielczej powietrza. Dzięki temu świeże powietrze przedostaje się do pomieszczenia nad grzejnikami po rozgrzaniu. System wentylacji musi być zamknięty przy temperaturze zewnętrznej wynoszącej 5 stopni, jeśli pomieszczenia mają być wystarczająco ogrzane.
Jeśli górne okna pokoi są otwierane latem, z kanałów wentylacyjnych za grzejnikami dochodzi do stałego przepływu powietrza do okien, co odpowiednio wentyluje pomieszczenie i przyjemnie je chłodzi. Wspomniane kanały powietrza nawiewanego można regulować klapami bądź całkowicie zamknąć tuż przed wejściem do pomieszczenia.
W ścianach znajdują się również kanały wentylacyjne do wszystkich pomieszczeń z kanałami powietrza nawiewanego. Każdy z nich ma otwór w podłodze i suficie pomieszczenia, którym można sterować za pomocą kratki wentylacyjnej. Wszystkie te kanały wychodzą na poddasze i łączą się w jeden duży i dwa małe kominy wentylacyjne, które kończą się nad dachem.
Aby móc w dowolnym momencie sprawdzić temperaturę w salach lekcyjnych umieszczone są termometry z podwójną skalą, z których można dokonywać odczytu zarówno z klasy, jak i z korytarza przez otwór w ścianie.
Ubikacje.
Ubikacje zaprojektowano z powlekanych elementów torfitowych. Ścieki spływają przez zapobiegający cofaniu się woni syfon, do systemu beczek (Heidelberger Tonnensystem).
Budynek toalety znajduje się na dziedzińcu. Posiada osobne wejścia dla nauczycieli i uczniów. Zbudowany jest na fundamentach z kamieni polnych łączonych z wypalaną cegłą, i ma podwójny dach kryty papą. Elewacja jest otynkowana i pomalowana podobnie jak główny budynek.
Ogrodzenie, roślinność i dziedziniec.
Cała nieruchomość ogrodzona jest solidnym drewnianym płotem o wysokości 2,00 m, ze struganych sztachet o przyjemnym kształcie, pomalowanych farbą olejną.
Przy mieszkaniu dyrektora znajduje się niewielki ogród, a po południowej i wschodniej stronie zasadzono rząd drzew. Plac szkolny jest żwirowy, podjazd utwardzony a wejścia do budynku są wybetonowane.
Wykonawstwo.
Wykonawcami byli głównie lokalni przedsiębiorcy i rzemieślnicy.
Roboty ziemne: Fritz Pauckstadt & Schultz, (murarstwo, ciesielstwo, młyn parowy i stolarstwo) lokalny;
Murarstwo: jw.
Roboty wewnętrzne: jw.
Stolarstwo: jw.
Betonowe schody i sufity, posadzki z lastryko: F. Bludau, mistrz budowniczy i królewski nadworny dostawca, Insterburg.
Kowalstwo i obróbka metalu: mistrz kowalski Luszek, lokalny, August Sentko, Sklep żelazny lokalny.
Prace dekarskie, pokrycia z dachówki: Fritz Pauckstadt & Schultz, lokalny,
Dach łupkowy: D. Lehmann, Insterburg,
Pokrycia z papy: Parlowski,
Główny hydraulik: F. Bludau, Insterburg.
Prace ślusarskie: ślusarze Geyer, Dorrong i Großmann, lokalni
Dostawa sprzętu: Sklep żelazny A. Sentko i R. Müller, lokalny.
Hydraulika: hydraulicy Parlowski i Bremer, lokalny.
Szklenie: mistrz szklarski Nerkorn i Renner, lokalny.
Kolorowe przeszklenia: F. Müller, Quedlinburg.
Roboty malarskie: mistrz malarski Denkert, Procies, Schlemminger, Gaidis, Wagner i Arwinski., wszyscy z Gołdapi
Zdun: Gallmeister, Insterburg.
Centralne ogrzewanie: Arendt, Mildner i Evers, Hanower.
System wentylacyjny i grzejny: G. Stephan, mistrz hydraulik.
Instalacje gazowe i wodne: Gaswerk Goldap.
Wyposażenie wnętrz: F. Valßun, stolarz. Fritz Pauckstadt & Schultz, lokalny, Damm, mistrz stolarski, lokalny, Max Pohl, Chemnitz (stół doświadczalny), F. Binski, Berlin (tablice), Heidelberger Schulbankfabrik Grauer & Co., Heidelberg (ławki i wyposażenie).
Ubikacje: Gr. Schmidt, Weimar.
Pisuary: Torfit-A.-G. Hemelingen koło Bremy.
Piorunochron: mistrz ślusarski Dorrong, lokalny.
Kierownictwo budowy i nadzór projektowy a także projekt mebli – Schoman Królewski sekretarz budowlany.
Remigiusz Karpiński
