Ten wpis polecamy nie tylko rowerzystom, chociaż im będzie najłatwiej trafić do większości z wymienionych miejsc. W 2005 roku na zlecenie Parku Krajobrazowego Puszczy Rominckiej powstał „Plan ochrony parku” w postaci obszernej kilkutomowej publikacji. Jeden z tomów dotyczy zasobów kulturowych. Autorzy między innymi zinwentaryzowali zabytki, wśród nich znalazły sie obiekty architektoniczne, pomniki, sławne głazy Wilhelma II i obiekty związane z dawnym szlakiem kolejowym, nazwanym przez pasjonata kolei Dariusza Dołubizno – „Szlakiem połamanych semaforów”.
W Puszczy Rominckiej i jej otulinie znajduje się kilkadziesiąt cmentarzy i cmentarzyków, również kilkadziesiąt kolejowych obiektów inżynieryjnych.
Niżej prezentujemy część z nich wraz z opisami. Fotografie wykonali twórcy opracowania, toteż prawa autorskie są zastrzeżone. Podobnie w wypadku opisów.
Zdjęcia zostały wykonane również około 2005 roku, dlatego pewne detale otoczenia mogą obecnie wyglądać inaczej.
Rogajny. Park dworski z dominacją lipy drobnolistnej w wieku ok. 80 lat, z domieszką jesiona, kasztanowca i klona; podszyt na niewielkiej powierzchni, głównie dereń rozłogowy; dwie aleje prostopadłe do szosy, jedna z Lp, druga z Js, Kl i kasztanowcem; w części północnej staw zasilany strumieniem. II połowa XIX w.
Bludzie Małe. Stajnia dworska. Budynek murowany z ciosanego głazu polnego i z cegły, nie tynkowany, w części parterowy z poddaszem podwyższonym, w części dwukondygnacyjny, z oknami mansardowymi w połaciach dachowych, kryty dachówką. II polowa XIX w.
Jeden z „głazów Wilhelma”, tzw. dwunastokrotny, z inskrypcją w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski): „Jego Wysokość Cesarz Wilhelm II ustrzelił tu 5 października 1903 po dwunastokrotnych podchodach kapitalnego jelenia dwudziestka”. Oddz. 64.
Jeden z „głazów Wilhelma”, tzw. czterodwudziestak (lub Mały), z inskrypcją w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski): „Jego Wysokość Cesarz Wilhelm II ustrzelił tu 24.9.1900 kapitalnego jelenia o 24. odnogach”. przy linii między oddz. 77 i 136.
Jeden z „głazów Wilhelma”, tzw. Pasza, z inskrypcją w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski): „Darzbór! Tu Jego Wysokość Cesarz i Król Wilhelm II dnia 29 września 1910 upolował Paszę, kapitalnego jelenia o 24 odnogach”. Oddz. 145.
Jeden z „głazów Wilhelma”, tzw. Dwutysięczny, z inskrypcją w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski): „Darzbór! Z tej ambony Jego Wysokość Cesarz i Król Wilhelm II dnia 28 września 1912 upolował swego 2000. jelenia szlachetnego, kapitalnego czternastaka.” Przy linii między oddz. 202 i 282.
Jeden z „głazów Wilhelma”, tzw. Dwustronny, z inskrypcjami na dwu powierzchniach w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski):
„Stąd Jego Wysokość Cesarz Wilhelm II 1 października 1904 podczas wieczornych podchodów upolował kapitalnego jelenia o 28 odnogach i na pamiątkę tego wydarzenia 3 listopada 1904 założył Fundację św. Huberta na rzecz urzędników leśnych Puszczy Rominckiej.”
„Ten kamień postawili swemu najwyższemu myśliwemu Jego Wysokości Cesarzowi Wilhelmowi II z myśliwskim podziękowaniem urzędnicy leśni z Puszczy Rominckiej.” Oddz. 256.
Głaz z inskrypcją „Dora 1913–1926” upamiętniającą psa myśliwskiego. Oddz. 85.
W tym zestawie fotografii brakuje jednego głazu Wilhelma II z oddziału 374, z inskrypcją: „Tutaj Jego Wysokość Cesarz Wilhelm II upolował 23 września 1908 kapitalnego jelenia o 20. odnogach.”
Głaz z inskrypcją „C. F. W. Reiff 1814–1867” poświęconą pamięci nadleśniczego pracującego w Puszczy Rominckiej w XIX w. W Poblizy rezerwatu Dziki Kąt.
Głaz z inskrypcją „Forstmeister Joseph Fchr. Speck v. Sternburg 1865–1942” upamiętniającą nadleśniczego z Żytkiejm.
Głaz z inskrypcją „Zeidler Brücke” na mostku na Czerwonej Strudze.
Pomnik z ciosanego kamienia, ze zwieńczeniami z cementu, z płytą z czarnego kamienia z krzyżem i z inskrypcją w językach niemieckim i polskim: „Zum Gedenken den Toten beider Weltkriege im Kirchspiel Szittkehmen / Dla upamiętnienia zmarłych w obu wojnach światowych mieszkańców parafii Żytkiejmy”.
Park dworski-krajobrazowy z drzewostanem w wieku ok. 80–100 lat w Bludziach Małych.
Stacja Botkuny. Dwa wiadukty z żelbetonu, tynkowane; balustrady z kształtowników stalowych nie zachowane.
Rakówko w gminie Gołdap. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany; sklepienie łuku z cegły; balustrada stalowa nie zachowana.
Pluszkiejmy. Dawny wiadukt żelbetonowy, trzyprzęsłowy, z którego zachowały się fragmenty przyczółków i przyziemia filarów.
Pluszkiejmy – Meszno. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, z balustradą z tego samego materiału.
Zawiszyn. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, trzyprzęsłowy; balustrada stalowa zachowana częściowo.
Dubeninki. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, pięcioprzęsłowy; balustrada w części z żelbetonu, w części z kształtowników stalowych, zachowana częściowo.
Dubeninki. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, trzyprzęsłowy; balustrada z kształtowników stalowych zachowana częściowo.
Dubeninki – Kiepojcie. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, z balustradą z tego samego materiału.
Kiepojcie. Dwa mosty z żelbetonu, tynkowane, pięcioprzęsłowe; w moście północnym łuki z cegły; balustrady stalowe nie zachowane.
Golubie. Wiadukt z żelbetonu, tynkowany, z balustradą z tego samego materiału.
Kiepurdeje. Most żelbetonowy, tynkowany; balustrada stalowa nie zachowana.
Żytkiejmy. Budynek murowany z cegły, dwukondygnacyjny z poddaszem użytkowym; dach naczółkowy z lukarnami, kryty dachówką. Jest to budynek stacyjny ale nie budynek dworca. Budynek dworca stał kilkadziesiąt metrów przed tym.
Żytkiejmy. Wiadukt żelbetonowy, tynkowany, z balustradą z tego samego materiału.
Żytkiejmy. Wiadukt z ciosanego kamienia i z cegły; balustrada z kształtowników stalowych.
Okolice rezerwatu Mechacz Wielki. Zgrubnie ociosany głaz z inskrypcją w j. niemieckim (w tłumaczeniu na polski): „W tym miejscu został zastrzelony przez kłusowników podleśniczy Otto Kahnert z Jurkiszek 16. 8. 1919”.
Golubie. Pomnik usytuowany w przydrożnych zaroślach pomnik – kolumna w formie ściętego ostrosłupa z ciosanego kamienia układanego na zaprawie, ze współczesną ceramiczną tabliczką z napisem „Gollubien Unterfelde 7. 1996”.
Dubeninki. Kościół rzymsko-katolicki pod wezwaniem św. Andrzeja Boboli i św. św. Piotra i Pawłamurowany z cegły, w stylu neogotyckim; bryła nawy głównej z dwuspadowym dachem krytym blachą; na elewacji zachodniej czworoboczna absyda; wzdłuż elewacji południowej cztery kaplice z dachami dwuspadowymi; wieża z dachem namiotowym. Czas powstania 1822-1879.
Żytkiejmy. Dawny dworek myśliwski Josepha Specka von Strenburga, murowany, tynkowany, parterowy z dwuspadowym dachem krytym dachówką, z lukarnami; w obu szczytach piętrowe alkierze kryte dachami czterospadowymi. Czas powstania – przełom XIX i XX w.
Żytkiejmy. Kościół rzymsko-katolicki (przed wojną ewangelicki), jednobryłowy, murowany, tynkowany, z dwuspadowym dachem krytym blachą. Czas powstania 1580, gruntownie przebudowany w 1879 roku.
Żytkiejmy. Budynek nadleśnictwa. Murowany, tynkowany, z przybudówką, z poddaszem użytkowym; dach mansardowy kryty blachodachówką; ozdobne wsporniki i elementy szalunku w szczytach; obok budynki gospodarcze; od szosy aleja dębów szypułkowych. Czas powstania – przełom XIX i XX wieku.
Żytkiejmy. Budynek murowany z cegły, dwukondygnacyjny z poddaszem użytkowym; dach naczółkowy z lukarnami, kryty dachówką. Jest to budynek stacyjny ale nie budynek dworca. Budynek dworca stał kilkadziesiąt metrów przed tym.
Budynek dworca stał kilkadziesiąt metrów za tym budynkiem nie przed.