Historia: Jan Modzalewski o Rożyńsku Małym

Klein Rosinsko, Kreis Goldap,  (03.06.1938-1945 Bergershof), Rożyńsk Mały, powiat gołdapski, gmina Gołdap. Mała wioska położona przy rzece Gołdap, oddalona jedenaście kilometrów na południowy zachód od Gołdapi. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego. Przed 1945 Rożyńsk Mały składa się zasadniczo z dwóch majątków (dworów) i młyna.

Plan miejscowości i założenia sprzed 1945 roku. Wycinek Mapy z 1940 roku

Do 1945 roku Rożyńsk Mały należał do powiatu w Gołdapi w regionie administracyjnym Gumbinnen pruskiej prowincji Prusy Wschodnie. W 1910 roku W Klein Rosinsko mieszkało 88 mieszkańców, ich liczba zmniejszyła się i w 1933 roku wynosiła 81 osób, a w 1939 roku i wyniosła 58. Po 1945 roku z całą południową częścią Prus Wschodnich Rożyńsk Mały należy do Polski.

Rożyńsk Mały został założony w XVIII w. jako wieś na prawie chełmińskim. W 1817 należał do dwóch właścicieli gospodarujących na 18 włókach. W 1895 roku 84 mieszkańców, 155 ha, 5 budynków mieszkalnych, 15 budynków gospodarczych.

W 1871 roku właścicielem majątku Rosinsko o powierzchni 644 mórg był Hundsdoerfer z Benkheim.

W 1878 roku właścicielem majątku Rosinsko (Rittergut) o powierzchni 167 ha był Hundsdoerfer z Benkheim (z Bań Maz.). Dochód netto na podatek lokalny wynosił 710 M.

Klein Rosinsko (Gut Nr2), Kreis Goldap, Mały Rożyńsk. W 1921 roku właścicielem majątku był Georg Groneberg. Jego majątek składał się ze 180 hektarów. Dochód netto na podatek lokalny wynosił 622 M. W majątku hodowano 23 konie, 116 sztuk bydła, 18 owiec i 20 świń.

Plan miejscowości i założenia sprzed 1945 roku

Klein Rosinsko (Gut Nr1), Kreis Goldap, Mały Rożyńsk. W 1921 roku właścicielem majątku był Leo Sember. Jego majątek składał się z 144 hektarów. Dochód netto na podatek lokalny wynosił 518 M. W majątku hodowano16 koni, 65 sztuk bydła, 7 owiec i 9 świń.

W 1932 roku właścicielami majątków byli:

Georg Groneberg z majątkiem o powierzchni 167 hektarów w tym 3 hektary pod wodą. Groneberg posiadał młyn. Hodował on 16 koni, 88 sztuk bydła w tym 35 krów, 7 świń.

Horst Sember z majątkiem o powierzchni 158 hektarów w tym 2 ha pod wodą. W jego majątku hodowano 18 koni, 48 sztuk bydła w tym 20 krów, owce 5 sztuk, 7 świń.

W 1939 roku były tutaj 2 majątki powyżej 100 ha, 13 gospodarstw. Po wojnie (1946) jeden z majątków został zagospodarowany (167 ha, hodowano owce), drugi (101,5 ha), całkowicie zdewastowany, uznano za martwy; w 1949 utworzono z nich 2 PGR (Rożyńsk I i Rożyńsk II) w zespole Boćwinka, które przejęły młyn (uruchomiony 10 marca 1946) i tartak. W następnych latach hodowano w Rożyńsku Małym trzodę chlewną.

Po likwidacji PGR majątek przejęła spółka „Romi–Agro”. Aktualnie teren dawnego zakładu rolnego jest dzierżawiony. „Pałac” spłonął w 1987 r. (z Sylwestra na Nowy Rok).

Młyn – 1924 rok (Klein Rosinsko), Architekt Ernst Pietrusky z Gołdapi. Źródło: Wasmuths Monatshefte für Baukunst und Städtebau. Ausgabe 8.1924

Pozostałość po młynie (stan 2012 r.)

Pozostałość po młynie (stan – sierpień 2014 rok)

Pozostałość po młynie – stan 2017 r.

Jan Modzalewski