O herbie Gołdapi

orzel askańskiPrzyzwyczailiśmy się już do wyglądu herbu naszego miasta. Tej konkretnej wersji. Niezmiennej od lat. Na oficjalnych wydawnictwach miejskich, prospektach, znaczkach i innych materiałach dominuje wersja wizualna stworzona przez grafików na początku lat dziewięćdziesiątych. Został opisany dość dokładnie i umieszczony wraz z graficzną wizualizacją w statucie gminy Gołdap.

Z jednej strony dobrze, bo nie pozostawia wątpliwości co do tego jak winien wyglądać, z drugiej zaś sugeruje iż jest to urzędowo ustalony wzór nie podlegający żadnym zmianom.

Zgromadzony zestaw wersji herbu naszego miasta pokazuje że w przeszłości podejście do jego wyglądu było dość swobodne – i to w różnych latach. Orzeł patrzy raz w prawo, innym razem w lewo. Na jednym herbie jest koloru czerwonego na innym czarnego. W jednej wersji na piersi posiada literę S w innej SA.

Opis w statucie gminy dość wiernie oddaje ten zawarty w przywileju miejskim z 14 maja 1970 roku. A opis był dość prosty: Herb w podzielonej ukośnie tarczy. W górnej połowie na białym polu posiada połowę magdeburskiego orła, z widoczną głową, parą skrzydeł i jedną nogą. Na szyi ma literę S. W drugiej części tarczy stary herb Hohenzollernów czarny i biały.

Zapisy w statucie idą dalej – dokładnie określają proporcje, kąty nachylenia, kolor źrenicy(!) itp. Zapewne to dobry pomysł żeby uniknąć nieporozumień. Moim zdaniem opis jest zbyt szczegółowy a nawet we fragmentach niezrozumiały. Chociażby zapis  „Pióra skrzydeł u swej podstawy podzielone są czarnymi promieniami zwężającymi się ku wierzchołkom”. Bez rysunku staje się trudny do odtworzenia.

Zapis w „Przywileju” mimo że dość ogólnikowy nie pozostawia dowolności jeśli mamy dostęp do źródeł możemy sobie wyobrazić a nawet stworzyć herb złożony z elementów, które były dostępne w księgach i dokumentach najbliższych czasom, w którym powstawał.

 

Herb Gołdapi_1
Moja wersja herbu – nawiązująca do starych źródeł.

 

 

Najważniejsze elementy herbu to orzeł brandenburski, tarcza Hohenzollernów i litera S.

Dwa z nich znajdziemy w Herbarzu Scheiblerów (Das Scheiblersche Wappenbuch) niemieckiej księdze rękopiśmienniczej, składającej się z dwóch części: starszej, która powstała ok. lat 1450-1480, zawierającej 470 całostronnicowych wizerunków herbów, w stylu późnogotyckim oraz z młodszej pochodzącej z XVI-XVII w. uzupełnionej o kolejne 148 ilustracji. Nazwa rękopisu pochodzi od nazwiska jego długoletnich posiadaczy, rodu Freiherrów von Scheibler z Nadrenii.

Herbarz Scheiblerów Markgrafen_von_Brandenburg

Zawarty w nim herb Brandenburgii, w jednej z części przedstawia orła askańskiego z rozpostartymi skrzydłami, patrzącego w prawo, ze złotym dziobem, łapami i przepaską zakończoną trójliściem.

W każdej wersji orła brandenburskiego złota przepaska na skrzydłach zakończona jest trójliściem. W gołdapskim statucie znalazł się zapis „Dziób, język, szpony i elementy ozdobne na skrzydłach 9 trójlistne kończyny są w kolorze złotym”. Na rysunku końcówek nie wiadomo skąd zrobiło się ich po 6 na każdym ze skrzydeł (napisano 9).

Stroehl Hugo G. - Deutsche Wappenrolle

Na innym rysunku pochodzącym z przełomu XII i XIV wieku przedstawiono wcześniejsze wersje herbów Brandenburgii. Wizualnie różni się od tego z Herbarza, jednakże podstawowe cechy pozostają te same. Liniowanie pionowe to w heraldystyce odpowiednik koloru czerwonego a pole kropkowane symbolizuje kolor złoty.

Herbarz Scheiblerów Herb Hohenzollernów - Zollern_Scheibler42ps

Kolejny element tarcza Hohenzollernów podzielona na 4 białe i czarne pola. Jej wygląd znany jest z Herbu Hohenzollernów. W niemal wszystkich przypadkach tarcza na gołdapskim herbie ułożona jest ukośnie. Tylko w  jednym przypadku na starej pieczęci tarcza ustawiona jest pionowo.

Wreszcie litera S od Sigismundus inicjału Króla Zygmunta Augusta. W późniejszych latach zastępowana  była literą F (od Friedrich) bądź FW (Friedrich Wilhelm), i współcześnie zupełnie nieprawidłowo literami SA (jak np. w herbie Augustowa).

Orzeł Zygmunta Augusta 1551

Litera S  – mogła być pisana dawniej gotykiem, tu zapożyczona została od orła Zygmunta Augusta z Kroniki wszystkiego świata Marcina Bielskiego wydanej w Krakowie w 1551 roku. O ile kolory orła i tarczy pozostają takie jak w elementach oryginalnych to z „Przywileju” nie wynika jaki winien być jej kolor. Na orle Zygmunta Augusta z arrasu z Zamku Wawelskiego z lat 1550-1560 litry są koloru złotego. Kurt Schirrmacher autor opisu gołdapskiego Herbu zamieszczonego w Goldaper Heimatbuch” z 1939 nie podając źródła mówi o kolorze srebrnym. To samo pisze Emil Johannes Guttzeit w Ostpreussische Steadtewappen. Być może wynika to z zasad heraldyki.

Jeszcze kilka słów o kolorystyce. Kiedy mowa o kolorze białym Schirrmacher podaje że jest on równoznaczny z kolorem srebrnym.

Gołdap_szrafura
Tak wyglądać powinien herb z prawidłowo zastosowaną szrafurą.

Tynktury czyli barwy heraldyczne mają swoje odpowiedniki graficzne. Dla złota jest to pole kropkowane, czerwień to pionowe kreski, czerń to pełne czarne pole lub kratkowane. Stosuje się je w zależności od rodzaju odwzorowania herbu. Kiedy herb jest przedstawiony w formie graficznej możemy zastosować kolory lub ich odpowiedniki w wersji czarno białej (jak na przykładzie). W przypadku płaskorzeźby wyrytej w kamieniu czy metalu konieczne byłoby zastosowanie szrafury.

Czy herb gołdapski powinien pozostać już w aktualnej wersji graficznej czy powinniśmy dopuścić inne wizje, oczywiście z zachowaniem niezmiennych elementów to kwestia do dyskusji. Podoba mi się moja wersja choć nie odpowiada oficjalnym wytycznym.

Remigiusz Karpiński

Kilka ciekawych linków:

Herbarz Scheiblerów

Statut gminy

Kurt Schirrmacher – Das Wappen der Stadt Goldap

 


Aktualności

Powiązane artykuły

4 komentarzy do “O herbie Gołdapi

  1. Poprawiony

    „ Zgromadzony zestaw wersji herbu naszego miasta pokazuje że w przeszłości podejście do jego wyglądu było dość swobodne – i to w różnych latach.” Porównajmy herb i flagę z uchwały Nr XXXIII/213/2013 z dnia 29 stycznia 2013 roku z herbem i flagą z uchwały Nr XX/120/2008 z dnia 7 lutego 2008 roku ( files.bip.iap.pl/gfx/goldap/files/Statut.pdf ). Zaiste swobodna twórczość. To która wersja jest „poprawiona”?

  2. O

    Swobodnie zostałon potraktowany w latach 90 i znieniony prawdopodobnie przez nieuwagę i tak już zostało głowa orła na kążdym z poprzednich herbów zawsze zwrócona jest na lewo. Próbowałem zadawać pytania osobom związanym z Gołdapią i znającym historię to uzyskałem odpowieź tu zacytuję kierunek głowy orła został zmienony w latach 1980-1990 z uwagi na to iż orzęł Godła Polski patrzy zawsze na prawo. Ale fajnie że ktoś próbuje znaleźć jakieś informację.

    1. Nie… Uzasadnienie takie jest tylko częściowe – tamten orzeł powstawał w dużej mierze na podstawie analizy orła pruskiego na przestrzeni kilku wieków. I orła, i tarczy Hohenzollernów. Tarcza była na ogół srebrno-czarna. W sporej części wypadków głowa skierowana była tak jak teraz, co ma ogólnie pozytywny wydźwięk symboliczny. Do dyspozycji były książki historyczne m.in. z XIX wieku. Przed wojną głowa była skierowana w innym kierunku i orzeł był czarny. Dlatego dawni mieszkańcy z tym polemizowali.

  3. xyz

    Orzeł z „Das Scheiblersche Wappenbuch”, litera S z „Kroniki wszystkiego świata” Marcina Bielskiego, tarcza herbowa z czarno-białą szachownicą Hohenzollernów z „Wappen und Siegel der deutschen Städte, Flecken und Dörfer” Otto Huppa. Wszystko to wycięte żywcem i poskładane, za przeproszeniem, do kupy przy pomocy najprawdopodobniej Photoshopa. To w którym to miejscu „M o j a wersja herbu…”? A nie podpada to pod kradzież intelektualną?