Szanowna Redakcjo

Za Waszym pośrednictwem pragnę przedstawić historię miejscowości Ziemiany… Ziemianen (Rittergut), Kreis Angerburg, Szemiannen (1859), Szemiahnen (1864 rok), Szemjahnen (1871), Ziemiany, powiat gołdapski, gmina Banie Mazurskie.

Ziemiany to wieś położona w gminie Banie Mazurskie, w powiecie Gołdap, w województwie warmińsko-mazurskie, w północnej części Polski, blisko granicy z Obwodem Kaliningradzkim w Rosji. Leży około 4km na południe od centrum miejscowości Rogale, 5 kilometrów na północny-wschód od Bań Mazurskich, 19 km na zachód od Gołdapi, a 118 km na północny-wschód od stolicy regionu Olsztyna.

Ziemiany to mała niepozorna wioska położona w południowo-wschodniej części Gór Klewińskich, przy drodze powiatowej Rogale – Banie Mazurskie. Dzięki swojej lokalizacji posiada bardzo ciekawe walory turystyczne. Ze wzgórz przy domostwach rozciągają się przepiękne widoki na całą dolinę rzeki Gołdapy. Jest to miejscowość ze wszystkich stron otoczona przepięknymi wzgórzami i naturalnymi lasami. Wioska ma jeszcze swój wielki atut – posiada niezniszczoną starą zabudowę. Zarówno w części zwartej wsi jak też rozrzucone gospodarstwa kolonijne zachowały nie tylko swoją architekturę, ale także cały towarzyszący jej krajobraz kulturowy. Stare, pamiętające dawnych mieszkańców sady, tradycyjne elementy zdobnicze i sposób uprawiania gospodarki rolnej przetrwał do dziś.

Przed 1945 Ziemiany były częścią Niemiec (Prusy Wschodnie). Pierwsza udokumentowana wzmianka o Ziemianach pochodzi z 1566 roku. Lokajowi księcia Albrechta Pruskiego, Henryk von Mielen (podczaszy Henryk z Mielna) nadano ziemię o powierzchni 30 włók (pod Czupowem i Wróblem), na których utworzono majątek ziemski, potem wieś szlachecką. W wyniku zarazy, po wygaśnięciu rodu von. Mielen dwór opustoszał.

W 1722 król Fryderyk Wilhelm I, który miał rzekomo odbyć inspekcje w obszarze Gumbinner–Insterburger–Ziemianen, zlecił, aby Ziemiany zasiedlono chłopami z Niemiec. Chłopi niemieccy pochodzili głównie z Fryzji, Dolnej Saksonii i z Salzburga. Ponieważ status prawny wsi związany był z nadaniem szlacheckim, miejscowość nadal była wsią szlachecką. Chłopi byli poddanymi majątku Wróbel. Niemniej jednak ich sytuacja gospodarcza, wydaje się ze względu na małą wielkość gospodarstw indywidualnych i umiarkowanej, jakości gleby nie była szczególnie dobra. W następstwie drastycznych zmian w rolnictwie związanych z reformami w początku 19 wieku gospodarstwa kilku chłopów zostały wykupione. W wyniku wykupu ziem, von Platen, utworzył posiadłości o powierzchni około 1100 mórg.

Kolejny właściciel (Schneider), utworzył cegielnię, która doskonale prosperowała i tym samym przynosiła dodatkowe dochody. Na cegły w tym czasie było duże zapotrzebowanie, głównie, dlatego, że w połowie 19 wieku w wielu miastach i wsiach Prus Wschodnich, tradycyjne konstrukcje drewniane zostały zastąpione przez domy murowane.

W 1850 roku były w Ziemianach 23 budynki mieszkalne i żyło 200 mieszkańców.

W Ziemianach utworzono Królewski Departament Policji. Policja miała tutaj swoją siedzibę. W dawnych czasach, lokalni policjanci stacjonowali w miastach i większych wioskach, ich obecność w czasie Fryderyka została przesunięta do mniejszych miejscowości, w celu poprawy porządku i bezpieczeństwa w kraju.

W 1895 roku w Ziemianach mieszkało 225 osób. Ziemiany zajmowały powierzchnię 535 ha i znajdowało się w tej miejscowości 26 budynków mieszkalnych i były 42 budynki gospodarcze.

Podczas pierwszej wojny światowej – majątek Ziemiany był już w posiadaniu rodziny Wehride. Cegielnia została zamknięta, bo brak było siły roboczej i wyczerpały się złoża gliny. Części majątku składająca się z gruntów rolnych i leśnych została sprzedana. Pozostawiono (z pozostałych części) około 600 akrów, które do 1929 r. były zarządzane przez Emila Balzer, w latach 1930 – 1943 przez Hermana Peterschun, a nawet krótko zarządzany był przez rodzinę Peters z okolic Salzwedel. Wielkość gospodarstw w Ziemianach wynosiła między 12 a 300 hektarów.

Plan założenia sprzed 1945 roku.

Plan założenia sprzed 1945 roku.

W 1871 roku właścicielem majątku o powierzchni 2096 mórg w tym 16 mórg pod wodą było kilu małych właścicieli.

W 1878 roku majątek o powierzchni 534 ha posiadało 7 właścicieli. Dochód netto na podatek lokalny wynosił 2652 M.

W 1906 roku właścicielem majątku o powierzchni 225 ha był Schneider. W majątku była cegielnia i hodowano bydło.

W 1921 roku właścicielem majątku o powierzchni 225 hektarów był Hermann Wehriede. Dochód netto na podatek lokalny wynosił 1077 M. W majątku hodowano 28 koni, 115 sztuk bydła i 60 świń.

W 1932 roku właścicielem majątku o powierzchni 85 hektarów w tym 0, 5 hektara pod wodą był Herman Wehriede (najemcą był Herman Peterschun z Kulsz, który w Kulszach posiadał 44 hektary). W jego majątku hodowano 15 koni, 67 sztuk bydła w tym 22 krowy, 25 świń.

Drugim właścicielem majątku o powierzchni 79, 5 hektara był Max Rimbacher. Hodował on 10 koni, 40 sztuk bydła, w tym 10 krów, 10 owiec i 15 świń.

W 1750 roku w Ziemianach założono szkołę dla wsi Ziemiany i Kulsze, w 1800 roku do szkoły uczęszczało 54 uczniów. Od 1834 roku szkoła była w oddzielnym budynku, który został przebudowany w 1900 r. W 1938 r. rozpoczęto budowę nowego budynku szkolnego.

Od 1934 roku szkoła została zorganizowana w dwóch klasach. Pierwszym nauczycielem w 1789 w Kulszach był Michael Neleke, w 1842 i 1871 Ferdynand Gambalat, a około 1900 -1914 Hümke. Ostatnim dyrektorem szkoły był Ryszard Krups (1879 – 1961). W 1928 roku w Kulszach uczyło się 55 uczniów.

Po wojnie do 1974 roku w Ziemianach była szkoła (w budynku byłej niemieckiej szkoły wybudowanej obok starej szkoły), następnie w budynku po niej świetlica (z aktywnym kołem ZSMP). Budynek byłej szkoły (wybudowanej w 1938 roku) to wyjątkowy budynek z zachowanymi ozdobnymi podcieniami szczytowymi.

Obecnie młodzież szkolna dowożona jest do szkoły w Baniach Mazurskich.

01.12.1905 roku w Ziemianach mieszkały 234 osoby.

01.12.1910 roku w Ziemianach mieszkało 214 osób.

W 1978 roku w Ziemianach mieszkały134 osoby, było 31 gospodarstw

(288 ha).Znajdował się punkt skupu mleka, kiosk, świetlica, punkt biblioteczny, KGW, PKS.

W Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy Banie Mazurskie z roku 2000 ujęte zostały następujące cenne pod względem wartości historycznych obiekty:

– dom nr 3 murowany z początku XX w. (szkoła z podcieniami – budowa rozpoczęta w 1938 roku);

– cmentarz ewangelicki z XIX w.

P.S:

Drodzy Internauci – poszukuję zdjęć (tzw. powojennych) archiwalnych dworów (pałaców) oraz towarzyszących im zabudowań w Rapie, Brożajciach, Mieduniszkach Wielkich, Rożyńsku Małym.

Dwór w Rapie został „prawdopodobnie” wysadzony w latach 70-tych przez saperów WP a cegłę przeznaczono na jakieś inne cele istniejącego wówczas PGR-u.

Podobno w latach 80-tych za PGR-u Mieduniszki Wielkie została spalona piękna stajnia (Mieduniszki Wielkie) a wcześniej PGR rozebrał przylegający do murów pałacu dom zarządcy.

Brożajcie – w 1949 roku powstał PGR na powierzchni 167 ha, należący do zespołu w Mieduniszkach Wielkich, w którym rozwinięto produkcję zwierzęcą. Z powodu „braku wody”(?) produkcję zlikwidowano, a wszystkie budynki rozebrano.

Rożyńsk Mały – pałac spłonął w 1987 r. (M. Miros podaje w swojej książce, że był to Sylwester roku 1985 lub 1986).

Czy są Państwo może w posiadaniu fotografii obrazujących pałac w Rapie w okresie powojennym do tych nieszczęśliwych dla niego lat 70-tych? Jaka była jego kondycja? Czy owi saperzy LWP wysadzali relikty, czy jeszcze zwartą bryłę pałacowego założenia?

Czy są Państwo może w posiadaniu fotografii obrazujących pałace (i/oraz towarzyszących im zabudowań) w pozostałych miejscowościach w okresie powojennym do tych nieszczęśliwych dla nich lat?

Będę wdzięczny za udostępnienie tych fotografii. Fotografie (skany) proszę podesłać na adres: jaremogol@op.pl.

Z poważaniem Jan Modzalewski

Stara szkoła (wybudowana przed 1834 rokiem, przebudowana w 1900 roku) w Ziemianach

(Duża przerwa przed starą szkołą w Ziemianach, z lewej nauczyciel Krups – zdjęcie sprzed 1940 roku).

Stara szkoła w Ziemianach wybudowana, przed 1834, która w 1900 roku została przedłużona (stan na 2012 rok). Przedłużenie zaczyna się za małym okienkiem, koło mufy kablowej widocznej na zdjęciu przed (ostatnim) oknem, po prawej stronie.

Stara szkoła w Ziemianach wybudowana, przed 1834, która w 1900 roku została przedłużona (stan na 2012 rok).

Nowa szkoła z podcieniami w Ziemianach, której budowę rozpoczęto w 1938 roku (stan na 2012 rok).