Szanowna Redakcjo

Szanowna Redakcjo. Za waszym pośrednictwem pragnę przybliżyć częściową historię parafii Żabin (Schabienen).

Piękny krajobraz, który charakteryzuje parafię Żabin, pochodzi z końca epoki lodowcowej.

Żabin otaczają wzgórza: wzgórze o wysokości 191 m (niem. Wabbaliener Höhen ) i wzgórze o wysokości 157m (niem. Schanzenhöhe), Kozia Góra 143,9 m- według mapy z 1984 roku (niem. Kossenberg 144m) i Żabińska Góra (niem. Schöne Aussicht 140m). W parafii niedaleko Żabina położone są następujące jeziora: Jezioro Czupowskie zwane też Ciche (niem. Stillen See), Jezioro Graniczne (niem. Ußblenker See -Bimker See), Jezioro Żabińskie (Zanikowe. Jezioro Żabin powstało w skutek spiętrzenia wody na rzece Irka. Zlikwidowane krótko po wojnie (niem. Schabiener See zwane też Lauter See), Jezioro Jagielskie (Jaggelner See zwane też Zedmar See). Na południe od parafii Żabin płynie rzeka Gołdap (Goldapfluß), na zachód od Żabina wije się kręta Węgorapa (Angerapp), oraz położone są piękne Lasy Skaliskie.

Zakon Rycerzy Krzyżackich zdobył Prusy w latach 1231-1283. Na zdobytych terenach na wschodzie w celu ochrony granic ustanowiono szeroki pas ochronny do 35-50 km. Kolonizacja tego terytorium zaczęła się dość późno. W 1469 roku ziemie te otrzymali zasłużeni dla Krzyżaków bracia George i Christoph von Schlieben.

W XVI stuleciu w Mieduniszkach osiadł sołtys Caspar Bieschun. Rozpoczęła się kolonizacja terenów nad Węgorapą.

W 1562 roku książę Albrecht Hohenzollern zapisał ziemię w Żabinie Melchiorowi Dennemark, nakazując wybudowanie kościoła. Dotychczas na całym obszarze tylko w Insterburgu (Wystruci obecnie ros. Czerniachowsk) był kościół.

W 1564 roku wybudowano młyn w Żabinie.

Kaspar Nostitz, jeden z najbardziej zaufanych radców księcia, odwiedził obszar gdzie miał powstać kościół. Odniósł się do powstania kościoła bardzo energicznie. Do wyboru były dwie miejscowości Sperling (Wróbel) i Szabienen (Żabin). Decyzja o budowie kościoła zapadła i postanowiono wybudować kościół w Żabinie. Bardzo prosty drewniany kościół w Żabinie został zbudowany w latach 1565-1570 (niektóre źródła podaja zakończenie budowy w 1575 roku). Parafię w Żabinie erygowano w1609 roku. Była to parafia ewangelicka. W 1672 roku powstała nowa świątynia, orientowana, tzn. oś jej biegła od zachodu ku wschodowi.

W 1732 roku w kościele w Żabinie odbyła się wizytacja. Żałosny stan kościoła został ocenzurowany. W 1741 roku przeprowadzono remont. Masywna konstrukcja zbudowana została z 240.000 cegieł. Christian Wilhelm von Lau stwierdził w swoim testamencie, że powinien być pochowany kościele w Żabinie. Kiedy około 1935 roku krypta pod ołtarzem została otwarta, znaleziono jeszcze kilka części jego trumny.

Szczyt wschodni pochodzi z 1745 roku. Wieża pochodzi z 1746 roku, na wieży znajduje się wiatrowskaz z Herbem. Ewangelicki kościół parafialny został przebudowany w 1817 roku, pozostała stara wieża i ściana wschodnia. Ambona pochodzi z 1684 r. Pochodzi ona zapewnie z warsztatu snycerskiego Jana Pfeffera z Królewca.

W 1725 roku hrabia (graf) Alexander Dönhoff (1683/1742) w Gr. Beynuhnen (Beynun, Bynunen, Großbeinuhnen) został poproszony o zbudowanie kościoła parafialnego, dla członków Kościoła Reformowanego. Kościół ( wspaniały i ogromny) został zbudowany na niewielkim wzniesieniu i konsekrowany w 1739 roku. Nad wejściem do kościoła był wyryty w kamieniu napis wraz z herbem hrabiego. Dzwonnica zbudowana była tylko do dachu. Największy dzwon w obwodzie pierścienia miał 2,56 m, a wysokość jego wynosiła 0,70 m. Obok kościoła została wybudowana plebania . W 1819 r. – po wprowadzeniu Unii – kościół stał się zbędny i został rozebrany. Dwa z trzech dzwonów od 1830 roku znajdowały się kościele w Szabienen (obecnie Żabin). Trzeci dzwon pozostał w Beynuhnen. Drugi dzwon, który znajdował się w kościele w Żabinie, został wywieziony w czasie II wojny światowej do Niemiec. Obecnie znajduje się w kościole w Bledeln koło Hannoveru. Dzwon został odlany (1729 r.) w warsztacie Mauera w Berlinie. Ma on średnicę równą 67 cm, wysokość 60 cm i wagę 180 kg.

Wprowadzono do kościoła dzwonnika. W 1855 roku dzwonnikiem był stolarz Friedrich Zeising z Żabina. Ostatnim dzwonnikiem była jego prawnuczka Elżbieta.

Wnętrze kościoła było remontowane w 1860 roku. Wykonano sklepienie sufitu z desek i podparto mocnymi kolumnami w stylu doryckim.

Parafia Żabin w XVI wieku na początku jej istnienia składała się z połowy późniejszego powiatu Darkehmen (Darkiejmy obecnie ros. Oziersk). Nowy kościół ufundowany został w tym samym czasie w Trempen (Nowostrojewo) w 1550 roku (dokładna data fundacji kościoła jest dyskusyjna, pojawia się też data 1560 r.). Wzrost liczby ludności na tym terenie oznaczał, że zmniejszono obszar parafii Żabin. Tak powstało więcej parafii: Senkheim-1575r., Grabowen(Grabowo)-1588r., Dombrowken(Dąbrówka)-1606r., Darkehmen (Darkiejmy obecnie ros. Oziorsk)-1612r., Kleszowen (Kleszczewo obecnie ros. Kutusowo) -1702 r., Wilhelmsberg (ros. Jablonowka)-1724r. i Rogale (Rogahlen) około 1895 r.

Pierwszym proboszczem parafii w Żabinie był Leonhard Wirzinski, potem byli Andreas, Stanislaus, Georg i Severin Wirzinski, dzieci i wnuki pierwszego kapłana.

Tutaj była głoszona nauka w trzech językach niemieckim, polskim i litewskim aż do 18 wieku.

Mieszkańcami parafii byli Prusowie, Niemcy, Litwini i Mazowszanie (Polacy). Prusowie byli inspiracją dla Żabina i nazwa miejscowości powstała od człowieka o imieniu Sabine.

Przed wielką plagą 1709/10 nie ma zbyt wiele wiadomości o ludziach, którzy zamieszkują w parafii. Walsdorff nazywa plagę „największym nieszczęściem, jakie kiedykolwiek trafiło do naszego domu, i że jest większa niż wszystkich nieszczęść wojennych najazdu Tatarów w połowie 17 wieku. Albo w wojny siedmioletniej i 1806/07 lub 1914/15. Carl Ehrenreich Rapp, który właśnie odziedziczył dobra na Angerapp (Rapa) skarży się, że w 1710 roku zmarło na dżumę 500 osób. W parafii trzy wsie całkowicie zniknęły z powierzchni ziemi.

Zaczęli napływać nowi osadnicy: Litwini, Polacy, Szwajcarzy, Niemcy. W 1712 roku król pruski prowadził kolonizację z daleka. Od 1716 roku kościół rejestruje niesamowitą ilość rodzin, które miały miejsce zamieszkania na terytorium Magdeburga i Halberstadt. Od czasu do czasu spotykamy „Moskali”, czyli Rosjan, nawet hugenotów ze Szwajcarii.

Wśród litewskich osadników znaleźć możemy następujące nazwiska: Adomeit (1712 rok), Außrat (1721), Burnotait (1723), Dabbrat (1749), Didjonait (1713), Dißereit (1726), Drewello (1729), Erzmoneit (1739), Kublun (1712), Laukatis (1719), Mikaljun (1725), Pridikait (1730), Strasdat (1713), Wauschkuhn (1753), Wischnaitis (1716), Gambal (1712), Kemmesies (1717), Kißlatis (1739).

Z sąsiedniego Mazowsza (Polska) przeniosły się rodziny, jak mówią mazurskie: Borowski (1722), Grabowski (1729), Jeguski (1711), Kowalewski (1711), Lißewski (1711), Olschewski (1740), Polixa (1714), Pochwalla (1738), Salcwski (1713), Schwiderski (1727), Szerletter (1761), Sabotka (1719), Zyperek (1745).

W latach 1821–1825 istniało w Żabinie seminarium nauczycielskie.

W 1912roku parafia liczyła 2800 mieszkańców i 7 szkół z 12 nauczycielami.

Proboszcz Walsdorff w latach 30 XX wieku przeprowadził analizę chrztów w parafii: W 1910 roku było ich 80, a w 1830 roku nawet 140. W 1850 roku: 175, w 1860 r.: 218, w 1870 r.: 201, w 1880r.: 178, w 1890r.: 154.

Również przyjrzał się księdze kościelnej zgonów: 1845/1846: 100, 105, w 1847 roku były 272 zgony.

Ilość mieszkańców parafii wzrosła w latach 1829/47 (czyli przez 18 lat) od 3390 do 4133 mieszkańców

Parafia Żabin w 1912 roku obejmuje następujące miejscowości (*oznacza, że szkoła była dostępna w tej miejscowości):

Adamischken – Адамишкен (1945), Антоновка (1946 -)

Alt Ballupönen (Schanzenhöh 1938-06-03) – Stare Gajdzie

Alt Kermuschienen (Alt Kermenau 1938-07-16) – Kiermuszyny Małe

Alt Stumbrakehmen – Штумбракемен (1945), Заречье (1946 -)

Angerapp, Kleinangerapp (1938-07-16) – Rapa

Antmeschken, Meßken (1938-06-03 ) – Antomieszki

Brassen – Obwód Kaliningradzki

Broseitschen* (Uschkrysche do 1557, Uskrisay po 1558, Broszaitschen po 1562, Brosaitschen po 1785, Broßaitschen – po 1818, Broseitschen po 1912, Broschaitschen od 16.07.1938) – Brożajcie

Christiankehmen* – Христианкемен (- 1950-07-04), Майское (1950-07-05 -)

Eszerienen ( 1936-09-16), Escherienen (1936-09-17 – 1938-06-02), Seehagen (1938-06-03) – Jezierzyny

Gotthardsthal – Зверево (1946 -)

Gr. Medunischken* – Mieduniszki Wielkie

Gr. Szabienen (- 1931-11-23), Groß Schabienen (1931-11-24 – 1938-06-02), Großlautersee (1938-06-03) – Żabin

Griesgirren, Grieswalde (1938-06-03) – Gryżewo

Hohenberg

Jaggeln, Kleinzedmar (1938-06-03) – Jagiele

Jodzinn* (Jodschen 1785, Jodszen 1785, Jodschinn 1818, Jodszinn 1907) – Чистополье

Königlich Szabienen (1931-11-23), Alt Schabienen (1931-11-24 – 1938-06-02), Altlautersee (1938-06-03) – Stary Żabin (1951), Żabin Stary (2008)

Kl. Medunischken – Mieduniszki Małe

Kl. Szabienen*, Klein Schabienen (1931-11-24 – 1938-06-02), Kleinlautersee (1938-06-03) – Żabin

Neu Ballupönen – Nowe Gajdzie

Neu Kermuschienen, Neukermenau (1938-07-16 -) – Nowe Kiermuszyny (1951)

Neu Stumbrakehmen, Ursfelde (1938-06-03) – Заречье

Paulsdorf – Obwód Kaliningradzki

Radkehmen, Wittrade (1938-1945) – Radkiejmy

Skallischen (- 1938-06-02), Altheide (1938-06-03 -) – Skalisze

Sodarren (- 1938-07-15), Soden (1938-07-16 -) – Zadory

Stobrigkehlen* (- 1938-06-02), Stillheide (1938-06-03 -) – Ściborki

Uszblenken, Uschblenken (1936-09-17 – 1938-06-02), Blinkersee (1938-06-03 -) – Брюсово nad jeziorem Брюсово (Brjussow See), na mapie N-3457 D-c nazwane J. Kamszy. Jezioro po polskiej stronie nazywa się Jezioro Żabińskie (Graniczne).

Wittgirren*, Wittbach (1938-06-03 -) – Widgiry

Zargen – Szarek (1951), Leśniczówka Szarek (2008)

Podczas 1 wojny światowej kościół został mocno zniszczony. Szkoła i budynek plebanii spłonęły wraz z innymi budynkami. Kościół ponownie odrestaurowano w latach 1922 -1935.

Protestanccy duchowi, którzy pełnili służbę w kościele w Żabinie w latach 1565-1945:

Leonhard Wirczinski po 1564

Andreas Wirczinski, 1590

Następnie „wnuk i wnuczka pierwszego proboszcza Georg i Severin Wirzinski

Stanislaus Wirczinski, 1595/1612

Johann von Stein, 1615

Heinrich Buchholtzer, bis 1655

George von Stein, 1655–1697

Fabian Sempf, 1677–1688

Fabian Schachtmeyer, 1697–1709 (zmarł na dżumę)

Wilhelm Dullo, 1709–1710 (z Gołdapi zmarł już po 9 tygodniach na dżumę)

Martin Radtke, 1711–1730

Heinrich Ernst Rabe, 1731–1734

Friedrich Ryßka, 1834–1745

Georg Friedrich Gazali, 1745–1771

Carl Wilhelm Glogau, 1771–1783

Friedrich August von Essen, 1785–1794

Johann Jacob Steinkampf, 1794–1807

Christian Unverdorben, 1808–1812

Adolf Fürchtegott Kah, 1817–1825

Johann Ernst Haack, 1825–1849

Eduard Ludw. Wilh. Stengel, 1849–1890

Karl Ferdinand F. Fretschien, 1894–1907

Adolf Gotthard von Popowski, 1907–1924

Ewald Quittschau, 1924–1929

Werner Mingo, 1928–1930

Helmut Walsdorf, 1931–1940

Heinz Tetzlaff, 1940–1943

Parafia Żabin obecnie jest częścią dekanatu Gołdap w diecezji Ełku (Lyck) Kościoła katolickiego w Polsce.

Do parafii Żabin należą 22 miejscowości: Antymeszki, Audyniszki, Jagiele, Jagoczany, Janki, Jany, Kruki, Maciejowa Wola, Mieduniszki Małe, Mieduniszki Wielkie, Obszarniki, Okrasin, Radkiejmy, Rapa, Rogale, Skaliszkiejmy, Ściborki, Użbale, Węgorapa, Widgiry i Żabin, Żabin Rybacki.

Obecnie liczbę wiernych (dane z 2012 roku) szacuje się na ok. 1000 osób, w tym 400 grekokatolików.

Po zakończeniu II wojny światowej opiekę duszpasterską w Żabinie i Rogalach sprawował ks. Nikodem Masłowski (1945-1948). Przyjeżdżał on z Węgorzewa gdzie był proboszczem, zwykle raz w miesiącu.

Od 1948 r. funkcję tę przejął ks. Włodzimierz Boziuk.

Od 1954 r. ks. Władysław Surowiec i ks. Stefan Nyc (od 1957 r.). Księża ci mieszkali również poza Żabinem (w Baniach Mazurskich) i przyjeżdżali tu tylko w niedzielę i święta. 1961-1964 ks. Tadeusz Błoński – salwatorianin. Był pierwszym duchownym, który osiadł na stałe w Żabinie. Sprawował on w parafii urząd rządcy.

1964-1965 ks. Stefan Nyc objął stanowisko po Tadeuszu Błońskim.

1966-1977 ks. Mieczysław Bębenek(święcenia kapłańskie przyjął wraz z nim obecny prymas Polski Józef Kowalczyk – 14 stycznia 1962 r. w olsztyńskiej katedrze z rąk bp. Józefa Drzazgi) sprawował posługę w kościołach parafii tj. w Rogalach i Żabinie. Później był proboszczem w Drygałach od (?) do 15 sierpnia 2003r.

1981-1995 ks. kanonik (wcześniej wikariusz) Jerzy Ząbek przejął opiekę duszpasterską. Później był on proboszczem w parafii w Karolinie, Turośli [od 2001 do 2008 (?) roku w parafii Turośl; Matki Boskiej Częstochowskiej; założonej w 1962 r.; Turośl 15; 12-220 Ruciane Nida].

1995-2000 ks. Zbigniew Łobaczewski.

Od 2000 r. proboszczem parafii Żabin jest Andrzej Domański.

Z poważaniem Jan Modzalewski