Z każdym dniem dezinformacja rozkwita coraz bardziej. Z tego względu kluczowym jest rozpoznawanie i unikanie fałszywych informacji, na które można się dziś natknąć na każdym kroku.
Czym są fake newsy?
Fake newsy to wprowadzające w błąd lub niepodparte prawdą informacje, które mają za zadanie imitować fakty. I choć dezinformacja nie jest w żadnym wypadku zjawiskiem nowym (termin „fake news” był już używany w XIX wieku), dziś święci ona triumfy na niesłychaną dotąd skalę.
Oczywiście, jest to zasługa Internetu. Coraz to większa popularyzacja mediów społecznościowych całkowicie odmieniła sposób, w jaki informacje są przedstawiane. Wcześniej, by sfabrykowany news dotarł do szerszego grona odbiorców, trzeba było w to włożyć znacznie więcej wysiłku niż w dzisiejszych czasach. Łatwiej było też kontrolować i regulować działanie mediów. Aktualnie jest to jednak praktycznie niemożliwe, ze względu na możliwości, które oferuje sieć.
Kanały i sposoby publikowania oraz przesyłania treści całkowicie odmieniły oblicze branży informacyjnej. W związku z tym jak grzyby po deszczu wyrastają portale, które uznają przypadkowe wpisy na mediach społecznościowych za godne zaufania źródła, na bazie których można tworzyć i udostępniać treści wszelkiego sortu. Niestety, porzucenie jakichkolwiek standardów i norm redakcyjnych skutkuje znaczącą i zauważalną gołym okiem dewaluacją rzetelności informacji.
W zjawisku wzrastającej popularyzacji fake newsów mają też swój udział cyberprzestępcy. Znaczna część witryn, na których regularnie publikowane są fałszywe treści, ma po prostu za zadanie przyciągać krzykliwymi komunikatami kolejnych użytkowników, którzy, wchodząc nieopatrznie na strony internetowe, umożliwiają hakerom kradzież danych osobowych, przeprowadzanie prób phishingu czy jakichkolwiek innych cyberataków. Z tego względu dobrym pomysłem może być zadbanie o dodatkowe zabezpieczenia na urządzeniach, na których ryzyko przeglądania fałszywych wiadomości jest najwyższe – czyli jeśli używasz na przykład smartfona do codziennego sprawdzania wiadomości, możesz rozważyć zainstalowanie sieci VPN na telefonie, jako że tego typu programy są w stanie szyfrować połączenie z siecią i ukrywać Twoją aktualną lokalizację.
Rodzaje fałszywych wiadomości
Fake newsy to nie jeden, łatwy do zidentyfikowania typ mediów, lecz cała ich gama. Chcąc jednak zapewnić sobie stały dopływ nowych kliknięć, nieuczciwi publicyści niezwykle często wpadają w podobne schematy. By ułatwić Ci zorientowanie się, czy masz do czynienia z fałszywymi informacjami, zebraliśmy je poniżej w czytelnej liście.
-
Clickbait
Sensacja zawsze jest w cenie, a skandaliczne czy nietypowe informacje sprzedają się jak świeże bułeczki. Wiadomo o tym nie od dziś, dlatego też nikogo nie powinno dziwić, że krzykliwe nagłówki, które mają za zadanie jedynie zachęcić odbiorców do kliknięcia w link, są dziś tak popularne, jak nigdy dotąd.
-
Propaganda
Wyssane z palca lub ukazane w krzywym zwierciadle historie napisane w celu dezinformacji lub zatajenia prawdy nie są niczym nowym. Nawet dziś potrafią jednak służyć wprowadzaniu odbiorców w błąd i promowaniu określonych poglądów, wypaczając obiektywne spojrzenie na opozycyjne osoby czy poglądy.
-
Satyra lub parodia
Niektóre fake newsy publikowane są wyłącznie w celach rozrywkowych lub by unaocznić określone zjawisko w prześmiewczy sposób. I choć krytyka poprzez śmiech również jest stara jak świat, w dzisiejszych czasach często jest celowo stylizowana w taki sposób, by ciężko było odróżnić ją od prawdy.
Jak unikać fake newsów?
Jeśli kiedykolwiek napotkasz problem z jednoznacznym stwierdzeniem, czy masz do czynienia z fake newsem, spróbuj odpowiedzieć na pięć poniższych pytań. Jeśli na którekolwiek z nich udzielisz odpowiedzi przeczącej, możesz podejrzewać, że masz do czynienia z fałszywymi informacjami.
-
Oceń wizualnie treść oraz witrynę, na której ją opublikowano. Strony niegodne zaufania z reguły wyglądają dość amatorsko. Odpowiedz sobie na pytanie, czy generalnie rzecz biorąc, artykuł i oprawa graficzna wydają się być jakości stosownej do informacji, które podają?
-
Sprawdź adres URL portalu, na którym zamieszczono interesujące Cię informacje. Wiele witryn publikujących fałszywe wiadomości dysponuje dziwnie wyglądającą domeną, a ich domeny często mają tendencję do kończenia się w nietypowy sposób, na przykład „org.ogr” lub „com.co”. Odpowiedz sobie na pytanie, czy widniejący w Twojej przeglądarce internetowej adres URL wygląda na prawidłowy i normalny?
-
Poszukaj sekcji „O nas”, w której właściciele witryny mogą – dla odmiany – podać informacje o sobie. Godne zaufania serwisy informacyjne i media często prezentują krótkie i rzeczowe ciekawostki na temat swojej historii i wyznawanych wartości. Odpowiedz sobie na pytanie, czy ten opis, jeśli w ogóle istnieje, wskazuje na to, że związane ze stroną osoby i organizacje są godne zaufania?
-
Sprawdź, czy autor wpisu się pod nim podpisał – i nie chodzi tu o lakoniczną stopkę z nazwą portalu lub redakcji, tylko o faktyczne imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej za opublikowanie danych informacji. Odpowiedz sobie na pytanie, czy jeśli autor czytanego przez Ciebie artykułu nie chciał lub nie może się pod nim podpisać, to czy zawarte w nim informacje są godne Twojej uwagi?
-
Przeanalizuj źródła i cytaty, którymi posługuje się autor tekstu. Czy są one wystarczające, by na ich podstawie przedstawiać twierdzenia, które masz przed sobą?
