142 lata temu – 1 lipca 1879 oficjalnie otwarto linię kolejową Gołdap – Olecko – Ełk. Obecnie oczekujemy decyzji strony rządowej w sprawie wniosku samorządu województwa warmińsko- mazurskiego o wpisanie odbudowy linii kolejowej na odcinku Gołdap- Olecko do wsparcia pomocą unijną z programu Polski Wschodniej. Przypominamy tekst Pawła Tryka opisujący początki kolei na naszym terenie.
Początki transportu kolejowego w Gołdapi i okolicach
Utworzenie w 1818 roku powiatu gołdapskiego było jedną z wielu istotnych przyczyn wyraźnego ożywienia gospodarczego miasta i jego okolic. Pozostałe przyczyny tegoż ożywienia to między innymi wprowadzona w 1807 roku reforma uwłaszczeniowa oraz realizacja szeroko zakrojonego programu robót publicznych, związanych z budową dróg kołowych i kanałów wodnych, a w późniejszym okresie również linii kolejowych. Owe trasy transportowe umożliwiły duży wzrost wymiany towarowej, a co za tym idzie bogacenie się regionu, co powodowało napływ osadników, a co w następstwie powodowało… itd.
Ryc. 1.2.1: Układ szlaków kolejowych, przebiegających w okolicach miasta Gołdap (według stanu na dzień 1 lipca 1879 roku), a łączących bałtyckie porty morskie Kaliningrad, Bałtijsk i Kłajpedę z czarnomorskim portem Odessa (oprac. graf.: Michał Abramczyk)
Druga połowa XIX wieku to realizacja wielkiego przedsięwzięcia gospodarczego okolic Gołdapi, jakim było zbudowanie w latach 1878-1879 czwartej już, głównej linii kolejowej Prus Wschodnich. Choć – w przeciwieństwie do pozostałych trzech dwutorowych – tym razem jako jednotorowej (z przygotowaniem niektórych miejsc pod ewentualne ułożenie w przyszłości drugiego toru), przebiegającej właśnie przez miasto Gołdap. Najpierw, bo z dniem 15.11.1878 roku, oddano do eksploatacji szlak z Czerniachowska do Gołdapi, natomiast z dniem 01.07.1879 roku uruchomiono szlak z Gołdapi do Ełku przez Olecko.
W ten sposób powstała siatka głównych linii kolejowych, o ich ukośnym przebiegu. Dwie pierwsze ukośne linie miały przebieg z południowego zachodu na północny wschód, łącząc centrum Rzeszy z Prusami Wschodnimi i carstwem Rosji (z przeładunkiem towarów oraz przesiadką pasażerów na stacjach granicznych Czernyszewskoje i Kibartaj, związanymi ze zmianą szerokości toru kolejowego z 1435 mm na ówczesne 1524 mm). Były to:
- Berlin – Piła – Chojnice – Tczew – Braniewo – Mamonowo – Kaliningrad – Czerniachowsk – Niestierow – Czernyszewskoje,
- Berlin – Poznań – Toruń – Olsztyn – Korsze – Żeleznodorożnyj – Czerniachowsk – Sowietsk – Kłajpeda / Czerniachowsk – Niestierow – Czernyszewskoje,
Natomiast pozostałe dwie linie miały przebieg z północnego zachodu na południowy wschód, łącząc bałtyckie porty morskie z centrum carstwa rosyjskiego i jego portami czarnomorskimi (również z przeładunkiem towarów na stacjach granicznych Prostki oraz Grajewo, związanym ze zmianą szerokości toru kolejowego z 1435 mm na ówczesne 1524 mm). Mianowicie:
- Bałtijsk – Kaliningrad – Bagrationowsk – Głomno – Bartoszyce – Korsze – Nowy Młyn – Kętrzyn – Giżycko – Ełk – Prostki – Grajewo,
- (Kaliningrad / Kłajpeda) – Czerniachowsk – Oziersk – Gołdap – Kowale Oleckie – Olecko – Ełk.
Dla powiatu gołdapskiego było to prawdziwe, choć na razie pierwsze okno na świat: szybkie i wygodne, oczywiście jak na tamte czasy, połączenia komunikacyjne z miastem Kaliningrad, czyli z ówczesną stolicą Prus Wschodnich, a dzisiejszą stolicą Kaliningradzkiego Obwodu Rosyjskiej Federacji, czy też z miastem Berlin, czyli stolicą Rzeszy Niemieckiej. Jak więc widać, zarówno władze państwa, na terenie którego ówcześnie leżało miasto Gołdap, jak i władze nadrzędnej jednostki podziału terytorialnego, dbały – sądzę, że w celu zapewnienia spójności terytorialnej oraz odczucia opieki władz nad rubieżami – o maksymalne zapewnienie ułatwień komunikacyjnych z miastami, leżącymi na rubieżach.
Również w drugiej połowie XIX wieku, teren powiatu gołdapskiego zaczął zwracać na siebie uwagę swoim bogactwem wód powierzchniowych oraz lasów, zwłaszcza Puszcza Romincka, która przyciągała myśliwych, i to spośród najściślejszej elity władzy ówczesnej Rzeszy Niemieckiej. Można by rzec, że były to pierwsze – oczywiście według dzisiejszej terminologii – przyjazdy turystyczne do miasta Gołdap i jego okolic, ułatwione (na co należałoby zwrócić szczególną uwagę) dzięki komunikacji kolejowej.
Paweł Tryk
