Mieszkamy w pofałdowanej okolicy, otoczonej wzgórzami i pagórkami, ukształtowanej przez cofający się lodowiec, zwanej Mazurami Garbatymi. Wojciech Kętrzyński w książce „O Mazurach” już w 1872 r. pisze: „Dowcip ludowy dzieli całe Mazury na trzy części, stosując się do powierzchni ziemi i jej jakości t. j. na Mazury piaszczyste (pod Szczytnem), na Mazury kamieniste i na Mazury garbate czyli pagórkowate (pod Gołdopiem)”.
Dawniej miejscowe nazwy topograficzne służyły lepszej orientacji w terenie. Czy ktoś dziś wie gdzie znajduje się Góra Ptasia, Zdrojowa czy Grochowa? Dawniej wiele z tych wzgórz posiadało swoje nazwy, o których dziś powoli zapominamy. Na współczesnych mapach spotyka się te najbardziej znane – Tatarska Góra, Piękna Góra, tylko kto korzysta z map w czasach maps.gogle i autonawigacji?
Wzgórz i punktów widokowych, miejsc które kryją jakąś historię z przeszłości jest tu wiele. Każde z tych miejsc przyciąga czymś interesującym. Na Sankalni (Słonecznej Górze) u stóp której znajduje się wyschnięty dziś święty staw, wiosną roznosi się zapach czosnku niedźwiedziego, na Tatarskiej Górze jest jeziorko otoczone torfowiskiem na którym można spotkać rosiczkę żywiąca się owadami, z jaćwieskiego grodziska we wsi Grodzisko widać odległą o 20 kilometrów Gołdapską Górę. Na górach Kruckich, Jagoczańskich i Obszarnickich, których niemieckie nazwy uzupełnione były o określenie Kalkberge (góry wapienne) pozostały ślady wydobycia kamieni wykorzystywanych lokalnie do produkcji wapna. U stóp Żabińskiej Góry zwanej też Widokiem a z niemiecka Pięknym Widokiem (Schöne Aussicht) widać wysychające Jezioro Jagielskie. Piękny widok przesłaniają teraz drzewa.
Mnie osobiście intryguje, znaleziona na niemieckiej mapie z 1938 roku, nazwa wzgórza w pobliżu wsi Lisy – Potrimpos Berg. Potrimpos to staropruski bóg płodności, magii i życia, któremu składano krwawe ofiary z dzieci i czczono pod świętym dębem. Dziś możemy tylko zgadywać jaką przeszłość kryje to miejsce.
Przejeżdżamy koło wzgórz i pagórków nie mając czasu czy ochoty wspiąć się na nie, a tymczasem wystarczy niewielki wysiłek i zostajemy nagrodzeni niecodziennym widokiem, zdawałoby się znanej okolicy. Z niepozornego wzgórza tuż przy wjeździe do Gołdapi od strony wschodniej rozpościera się piękna panorama miasta. Gdy wejdziemy na Piliakalnis w Bałupianach widzimy miasto i Piekną Górę od strony zachodniej. Z Jastrzębiej Góry pod Dubeninkami widać Puszczę Romincką na północy i wzgórza na południu. Czy weszliście kiedyś na wzgórze tuż za szkołą w Grabowie? Z tego miejsca wieś wygląda zupełnie inaczej.
Góry, wzgórza i wzniesienia powiatu gołdapskiego
Mapa, do której link podaję powyżej, jest próbą zapisania nazw części wzgórz znajdujących się w granicach powiatu gołdapskiego. Zaznaczone zostały tylko te, które posiadają swoje nazwy. Nazwy znalezione w dokumentach urzędowych, na starych mapach – przedwojennych niemieckich i polskich powojennych. Niejednokrotnie są to nazwy znane tylko w języku polskim (Kisiela Góra) lub tylko w języku niemieckim (Johannis Berg). Czasem wzgórza mają nazwy w obu językach. Zauważa się pewne, oczywiste prawidłowości – więcej nazw wzgórz występuje na terenach gęściej zamieszkałych. Tereny zalesione, mimo że niejednokrotnie równie pofałdowane, sporadycznie posiadają swoje nazwy.
Na części wzgórz, w dawnej przeszłości znajdowały się lub mogły znajdować się grodziska jaćwieskie. Mapa odsyła w takich przypadkach do bardziej szczegółowych informacji na portalu grodziskajacwiezy.pl.
Można z niej korzystać przeglądając na komputerze stacjonarnym lub, gdybyśmy chcieli wybrać się na wycieczkę rowerową do któregoś z tych miejsc, przeglądać w nawigacji google.
Zachęcam do zwiedzania i odkrywania naszych Garbatych Mazur
Remigiusz Karpiński
Geoportal. Ukształtowanie terenu – gmina Banie Mazurskie 
Geoportal. Ukształtowanie terenu – gmina Gołdap 
Geoportal. Ukształtowanie terenu – gmina Dubeninki 
Widok Puszczy Rominckiej w okolicach wsi Żabojedy 
Górski krajobraz w okolicach Będziszewa 
Wiosenna panorama Gołdapi ze wzgórza przy wjeździe do miasta. 
To samo miejsce jesienią 
Piękna Góra z lotu ptaka 
Na pierwszym planie Góra Zamkowa, dalej Piękna Góra 
Na Górze Zamkowej 
Widok z Pięknej Góry w kierunku południowo-wschodnim 
Widok z Pięknej Góry. Po prawej Piliakalnis, nieco w lewo Babia Góra. 
Widok z Pięknej Góry na Audyniskie Góry. 
Słupowa Góra w Zawiszynie 
Widok z Góry Słupowej w kierunku północnym. Po lewej widoczna Johannis Berg. 
Widok z Piliakalnisa w kierunku Pięknej Góry 
Widok z Piliakalnisa w kierunku Gołdapi 
Kumieckie Góry 
Widok z Kumieckich Gór 
Widok z Kumieckich Gór 
Widok z Grodziska. Na horyzoncie Piekna Gór.a 
Widok z Grodziska. Po prawej stronie Kamienna Góra po lewej – Kosmata Góra. 
Tatarska Góra od strony wsi Suczki 
Tatarska Góra z lotu ptaka 
Góra Przejmowa w Marlinowie 
Rudzka Góra zimą 
Na stokach Sankalni. 
Lisia Góra (Fuchs Berg, Lapke Berg i Bernstein Berg) 
Jastrzębia Góra (Wanagischke Berg, Brand Berg) 
Babia Góra (Babkalnis) 
Pilniakalnis przed laty. Widać kopczyki wydobywanego tu torfu. 
Goldaper Berg
Uwaga: Wzgórza w okolicach Marlinowa i Czarnego zaznaczone zostały czerwonymi kropkami, ponieważ wymienione zostały w książce Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu, jednakże ich lokalizacja nie została potwierdzona na mapach. Być może mieszkańcy tych terenów znają odpowiedź. Proszę o informacje.
Materiały z których korzystałem przy tworzeniu mapki:
Zarządzenie nr 52 Prezesa Rady Ministrów z dnia 24 lutego 1953 W sprawie przywrócenia i ustalenia urzędowych nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (Monitor Polski z dnia 21 kwietnia 1953 r .
Mapy topograficzne ze strony igrek.amzp.pl
Gołdap. Z dziejów miasta i powiatu. (praca zbiorowa)
Strona internetowa: grodziskajacwiezy.pl
