Szanowna Redakcjo

Za Waszym pośrednictwem pragnę przedstawić informacje dotyczące Pięknej Góry, które możemy wyczytać w dostępnych źródłach. Ostpreußenblatt z 1999 roku napisał: „3 km na południowy-wschód od Gołdapi leży Góra Gołdapska (zwana też Piękną Górą, Górą Zamkową, dawniej przez miejscowych zwana Kalendarzową Górą – Kalender Berg). Wznosi się stromo 100 metrów nad okolicę, leży na wysokości 271, 8 m n.p.m. i jest częścią Wzgórza Szeskiego, którego najwyższy punkt ma 309 m. W dniu 22 maja 1911 Gołdapska Góra była pokryta śniegiem.”

Mieczysław Orłowicz, krajoznawca, przebywając w Gołdapi przed I wojną, tak opisał Piękną Górę: „Wprawdzie nie jest to najwyższy, ale najpiękniejszy szczyt górski na Mazurach.”

Gołdapska Góra znajduje się ona przy drodze nr 650 (dawniej Reichsstraße 136) po prawej stronie jadąc z Węgorzewa. Z jej szczytu rozciąga się widok na okolicę w promieniu kilkudziesięciu kilometrów:, na pd. widoczny jest cały łańcuch Wzgórz Szeskich z najwyższymi wzniesieniami, na pd. zach. – Puszcza Borecka, na zach. – przypominające grzbiety górskie pasma lesistych wzgórz w okolicach Audyniszek, Rogal, Klewin i Żabina, za nimi – Lasy Skaliskie, na pn. dolina Gołdapy, miasto Gołdap i jez. Gołdap, na pn. wsch. – Puszcza Romincka, a na wsch. Pojezierze Zachodniosuwalskie i najwyższe wzniesienia północnej Suwalszczyzny.

Widok z Gołdapskiej Góry w stronę drogi wojewódzkiej nr 650 Gołdap – Banie Maz. – Węgorzewo (dawniej Reichsstraße 136)

Albert Zweck w Masuren. Eine Landes- und Volkskunde pisał: „Nazwali ją wcześniej w języku narodowym „Kalendarzowa Góra”, ponieważ często, gdy pogoda zmieniała się to mgła wznosiła się w powietrze. Bez mgły ma jeden z dwóch szczytów. Gołdapska Góra zachowuje się również, nawiasem mówiąc, jak inne wysokie góry.”

Mieczysław Orłowicz w Ilustrowany Przewodnik Po Mazurach Pruskich i Warmii pisał: „W gwarze ludowej nazywa się ją górą Wysoką lub Kalendarzową (Kalender Berg). Ze szczytu ładny i bardzo rozległy widok — widać okolicę w promieniu kilkudziesięciu kilometrów. Dla okolicy jest Gołdapska Góra rodzajem barometru, gdyż przed słotą wierzchołek otacza mgła podobnie jak szczyty Karpat. Wierzchołek jest nagi, więc widoku ze szczytu nic nie zasłania.”

Filip Sulimirski o górze napisał: „ Gołdapska Góra, niem. Goldapper Berg, góra pod miastem Gołdap, na pruskich Mazurach, w pow. gołdapskim, wysoka około 870 stóp. O niej opowiada sobie lud mazurski, że tam kiedyś bogaty rycerz mieszkał na zamku, który miał jedyną córkę i był bardzo okrutny, bo na całą okolicę czynił napady i łupieże i co mógł.

Zdjęcie z “Bilder aus Ostpreussen II Reg.-Bez. Gumbinen, Berlin 1933.” Widok z góry Gołdap

zabierał, nawet ludzi mordował, a skarby chował na zamku. Córka zaś była łagodna i dobroduszna, starała się jak mogła odwieść ojca od grabieży, ale daremnie. Wtedy jak się już miarka bezprawi przebrała, powiadają, że cały ten zamek wraz z wszystkimi mieszkańcami się zapadł i dotąd tam w ziemi jest zagrzebany. Tylko owa wspaniałomyślna córka żyje i czeka, czyby jej, kto nie oswobodził. Co sto lat, mówią, o północy od 11-ej godziny, aż, kiedy kur pierwszy raz zapieje, pokazuje się ta panna na górze i wszystkie skarby i rękę dałaby temu, kto by ją stąd wyniósł. Pewnego razu był tu na tej górze człowiek jakiś z Gołdapi w nocy i tę pannę ujrzał w białej postaci. Przeląkł się z początku, ale ona go prosiła, że mu wszystko odda, żeby ją stąd wyniósł, tylko nie powinien się aż do miasta obejrzeć. Wziął ją też ów człowiek i niósł do miasta. Ale po drodze słyszy jakoby zaraz za sobą tętent przeraźliwy i trzask wielki dzikich niby zwierząt pędzących. Strwożył się, pomieszał, poza się obejrzał, gdy wtem i wszystko i panna w okamgnieniu zniknęła. Potem już nikt jej więcej nie widział na gołdapskiej górze.”

Max Toeppen, Historia Mazur (1870) pisał: Góra Gołdapska wydaje się najpotężniejsza od północy, a gdy ciężkie chmury opadają na jej wierzchołek, sięga dosłownie obłoków. Wtedy sprawia wrażenie wyższej i wspanialszej niż w rzeczywistości.

Jej szczyt składa się z czterech ostrych wierzchołków. Las na łagodnie wznoszących się stokach do połowy został wykarczowany. Nie udało się odkryć na niej śladów starych budowli, jednakże była tam do niedawna głęboka kotlina około 6 stóp średnicy (tak napisał Toeppen Max, Historia Mazur w1870 roku). Legenda głosi, iż we wnętrzu góry ukryty jest piękny zamek. Już w XVIII stuleciu wyrażono pogląd, że w czasach pogańskich był tu gród. Koło wsi Pietrasze, milę na południe od Gołdapi, leży góra, o której krąży podobna legenda (…) Poza baśniowymi przekazami, brak innych dowodów świadczących, że na wzniesieniu w pobliżu wsi Pietrasze stał kiedyś pruski gród.

Orłowicz (Mieczysław Orłowicz, Ilustrowany Przewodnik Po Mazurach Pruskich i Warmii, Lwów—Warszawa, 1923) pisał: Od wschodu sąsiaduje Góra Zamkowa (Schlossberg) zadrzewiona, a w dolince między obu górami utworzył się malowniczy stawek. U stóp góry wygodna gospoda. Na górze Zamkowej miało być niegdyś grodzisko litewskie, a dotychczas zachowały się o dawnym zamku rozmaite legendy. Stoki góry bardzo strome i kamieniste, utrudniają jej zalesienie, w górnej części liczne bloki eratyczne. Na południe łańcuch wzgórz coraz wyższych, a wśród nich w odległości kilku km. wznosi się Tatarska Góra (Tatarenberg, 304 m.), zwana też Frydrychowską od najbliższej wioski. Na jej szczycie w wysokości 293 m. leży jezioro torfiaste o ogromnej głębokości, porosłe mchami, wśród których znajdują się liczne osobliwości botaniczne. Z otaczającego go bagna wypływa źródło, którego odpływ tworzy na stokach góry głęboki parów.

Jak podał Orłowicz „U stóp góry wygodna gospoda” chodziło tu o gospodę (zajazd), która znajdowała się w Braunsberg Gut, Kreis Goldap (Gemeinde Jeblonsken, PTE Goldap – 3km), obecnie Konikowo 11 (Zajazd pod Piękną Górą), powiat gołdapski, gmina Gołdap.

Plan założenia sprzed 1945 roku

Widok z Pięknej Góry na majątek Kowalskiego (1930-1940 rok). Obecnie w tym miejscu znajduje się zajazd (dawniej jak napisał Orłowicz była wygodna gospoda). Widoczna po prawej stronie droga prowadzi do miejscowości Jabłońskie, środkowa z Gołdapi do Węgorzewa przez Grabowo (dziś droga wojewódzka 650), dawniej zwana Reichsstraße 136

Statystyki podają, że w Braunsberg Gut (pod Gołdapską Górą): W 1906 roku właścicielem majątku o powierzchni 76,92 ha był Brennlein. W majątku hodowano bydło.

Właścicielem majątku w 1921 roku był Max Bruennlein. Wielkość jego majątku wynosiła 77 hektarów, posiadał restaurację. Hodował 10 koni, 45 sztuk bydła, 15 owiec i 29 świń.

W 1932 roku właścicielem majątku był Kowalski. Posiadał on majątek o powierzchni 77 hektarów. W majątku hodowano 11 koni, 48 sztuk bydła w tym 18 krów, 3 owce i 10 świń.

Zdjęcie przedstawia budynki pod Piękną Górą (dawny zajazd i gospodarstwo rolne 1930-1940 rok

Porównanie stanów (zabudowań) obecnego i sprzed 1945 roku

Widok na Piękną Górę od strony dawnej ulicy Konstytucji 3 Maja

Na wierzchołku Gołdapskiej Góry w końcu XIX wieku powstało małe obserwatorium astronomiczne. Niemcy wybudowali je na potrzeby astronomów, którzy prowadzili tu obserwacje całkowitego zaćmienia słońca.

Na zdjęciu widoczna wieża obserwacyjna

Zajazd pod Piękną Górą – wjazd od strony wsi Jabłońskie

Zajazd pod Piękną Górą – widok od strony wschodniej
Ostpreußenblatt z 2009 roku podał: „W 2009 roku sprzedano Gołdapską Górę.

Góra Gołdap na aukcji. Gołdap – Gołdapska Góra, do tej pory publiczna została sprzedana za cztery miliony złotych (900.000 Euro) rodzinie z pobliskiej wioski. Zamówienie zostało udzielone rodzinie, która zajmuje się agroturystyką. Nowy właściciel planuje na tę zimę uruchomić stok narciarski, w okresie letnim tor saneczkowy, korty tenisowe, należy dodać: na szczycie 272-metrowej góry jest planowana budowa kawiarni.”
Z poważaniem Jan Modzalewski

I kilka zdjęć od redakcji z książki „Goldap in Ostpreussen”: